هرکس هندسه نمیداند وارد نشود
روژا پیتِر –ریاضیدان مجار- در کتاب «بازی با بینهایت» بدون اینکه نام کتابش را «ریاضی آسان است» بگذارد، هنرمندانه پیچیدهترین موضوعاتِ ریاضی را دستیافتنی کرده است. اگر فرمانروای مطلقِ همهی دانشها میتواند آسان شود پس ردیفِ ما هم علیالقاعده باید بتواند. کتابِ حاضر با وجود تلاشهایی که شده نه تنها در این کار توفیقی نیافته بلکه به جای زدودنِ ملال و پیچ و خمهای زاید از پیکرهی موضوع (بر طریقِ یک متدلوژیِ منسجم و به پشتوانهی یک ساختمانِ نظری مستحکم و واحد) به خوبی توانسته است نشان دهد که ردیف چقدر میتواند غامض و گیجکننده باشد.
نویسنده دستگاه شور را برای قدم اول انتخاب کرده که خود از پرچالشترین دستگاههاست. گذشته از این، اطلاعات نادرست، فقدان تعاریفِ قابل فهم برای مفاهیمی چون دستگاه، آواز، نغمه و…، و گاه ارائهی تعاریفی گمراهکننده و ناقص (مانند مد و فرم)، طرحِ بیدلیلِ برخی موضوعات که ذهن یک هنرجو را از همان گامهای نخست به تاریکی فرو میبرد و درآمیختنِ انواع گزارهها از گفتمانهای نظریِ مختلف و متباین، تنها بخشی از این ناروشمندی هستند. برای نمونه همین دو جمله از آغاز کتاب را کاتورهای انتخاب کنیم: «در دستگاه شور شما گسترهی سه درآمد شور از سه مبنا را در اختیار دارید… این ویژگی تنها در دستگاه شور است» چنین ایدههای مغلقی بدون ارائهی پشتوانهی نظری (اگر داشته باشند) و آن هم در ابتدای راه، چه ثمری جز ابهام دارند؟
در دیباچه میخوانیم: «…جای یک تئوری مدون و جامع خالی است… هیچیک از تئوریها و تحلیلهای نگاشته شده جانمایه موسیقی ایران را آشکار نمیسازد بلکه بررسی متعصبانهای از یک ردیف است… این کتاب تلاشی برای ارائه تئوری ندارد بلکه یک پیشنهاد طرح درس است». برخی پژوهشهای مهمِ چند دههی اخیر در تألیف این کتاب دیده نشدهاند و به جای آن نویسنده تمام تجربههای شخصیاش و شنیدهها و خواندههایش را در کشکولی ریخته و عنوانی جذبکننده برایش برگزیده است.
کتاب میتوانست همان یک طرح درسِ محترم برای معلم-مؤلفش باشد و برخی تمرینهایش -مانند امکان همنوازی با تنبک یا جواب آواز- به کار دیگران نیز بیاید که فیالحال نیز میآید اما داعیهای فریبنده طرح شده است که اهمیت پرداختن به این کتاب نیز در همین انذار است: نباید فریبِ عنوانش را خورد.
نویز
***
گفتگوی هارمونیک
«ردیف آسان است؛ قدم به قدم با ردیف موسیقی ایران، دستگاه شور» کتابی است به قلم یمین غفاری. انتشارات های آرامش و هستان این کتاب را در سال ۱۳۹۸ به انتشار رسانده است.
۱ نظر