سروش دریاشناس
نگاهی به شیوه یِ ساز و آوازِ عبدالوهّاب شهیدی
شیوه ی ساز و آوازِ استاد عبدالوهاب شهیدی از دوچشم اندازِ ویژه قابل بررسی و تعمّق است، نخست عود نوازی و دوّم سلوک شهیدی با شعرِ پارسی. از زبان شهیدی شنیده ایم که دغدغه یِ عودنوازی و علاقه یِ ایشان به سازِ عود (بربت، رود) در زمانِ حضورش در جامعه یِ باربد نزد استاد اسماعیلِ مهرتاش شکل گرفت، هنگامی که در نمایش لیلی و مجنون، شهیدی در نقشِ مجنون باید رود می نواخت و برای این منظور از نوازنده ای عراقی برای نواختن دعوت شده بود. شهیدی می گوید مقدّمات عودنوازی را از نوازنده یِ عراقی آموخت و سپس شیوه یِ نوازندگیِ تار را بر عود پیاده کرد و لهجه ی این ساز را ایرانی نمود.
عبدالوهاب شهیدی در نقش ابراهیم موصلی
به عنوان جمله یِ معترضه باید گفت بربت، رود یا عود از سازهایِ بسیار کهنِ ایرانی ست که به دلایلی که از مجالِ این نوشتار خارج است گویا در فاصله زمانی طولانی از موسیقی ایرانی و باالتّبع حافظه یِ شنیداری ایرانیان رخت بربست و از اوایلِ سده یِ اخیر با کوشش چهره هایی چون یوسف کاموسی، اکبر محسنی، عبدالوهاب شهیدی و منصور نریمان دوباره به موطنِ خویش بازگشته و اکنون جزوی جدانشدنی از ارکستر ایرانی است.
نکته یِ کلیدی و ویژه در عودنوازیِ عبدالوهّاب شهیدی همراهیِ عود با آواز است، این همراهیِ ساز و آواز به عقیده یِ نگارنده از هر نظر در موسیقی ایرانی منحصربفرد است چه آنکه شهیدی تنها آوازخوانِ بزرگ ایرانی است که نوازنده ای است چیره دست، و جواب آواز خود را به شیوه ای ویژه می دهد. شهیدی در آواز و جواب آواز شیوه یِ رایجِ نعل به نعل ردیف خوانی و ردیف نوازی را پشت سر گذاشته و در بیشترِ ساز و آوازهایش سعی می کند فضایی ملودیکی ایجاد کند که تنوّع و رنگبندی آواز صرفا وابسته یِ مطلق به تغییرِ گوشه هایِ ردیف نباشد، برای ایجادِ این فضایِ ملودیکیِ ریتمیک، شهیدی از تکنیک هایِ ویژه یِ فیزیکی و صداددهی سازِ عود مانند آکوردها که در دیگر سازهای ایرانی کمتردیده می شوند یاری می جوید، از این چشم انداز ضربی خوانی های شهیدی نمونه های درخشانی در ساز و آواز ایرانی ست که مانند ندارد و ملودی های آنها مورد استقبال بسیاری از آوازخوانان و حتّی آهنگسازانِ پس از او قرار گرفته است. برای نمونه:
ضربی خوانی بر غزل سعدی در برنامه ی گلهای رنگارنگ شماره ۲۸۸
آب حیات منست خاک سر کوی دوست
گر دو جهان خرّمی است ما و غم روی دوست
ضربی خوانی بر غزل مولانا در برنامه گلهای رنگارنگ شماره ۳۵۴
جان جهان دوش کجا بوده ای
نی غلطم در دل ما بوده ای
به سخن دیگر ساز و آواز شهیدی گفتگویی است بدیع و تازه در آواز ایرانی، گفتگویی که نُوی و تازگیِ اش را یک سو از سازِ عود، این یارِ بازگشته از سفری طولانی به وطن، ولی با نغمه هایِ آشنا و سوزِ سینه ای مثال زدنی دارد و از سویِ دیگر، سلوکِ نابغه ای چون شهیدی با یار سفرکرده اش و یارِ همیشه در وطنش، یعنی شعر پارسی.
۱ نظر