آروین صداقت کیش
به طور مشخص فهرست‌نویسی و توصیف مختصر رسالاتی تألیف‌شده در شبه‌قاره‌ی هند برای خواننده‌ی آشنا به موسیقی‌شناسی امروزی در ایران جالب توجه است. در دست‌یابی به این وجه تمایز تخصص مؤلف در زبان سانسکریت هم به کمک او آمده، به وجه تمایز کارش رنگی تازه داده و آن را مؤکد کرده است.
این امر با جهت فعلی نوشتارهای موسیقی‌شناسی ما که نگاه به فرهنگ‌های هم‌جوار (اکنون به‌ویژه فرهنگ موسیقایی عثمانی و پیوندهای تاریخی آن با موسیقی ما) توافقی دارد و زمینه‌های اولیه را برای واکاوی پیوندهای تاریخی با حوزه‌های مختلف فرهنگی در شبه‌قاره‌ی هند هم فراهم می‌آورد که تاکنون به دلایلی که خارج از حوصله‌ی این نوشتار کوتاه است کم‌تر مورد توجه بوده است.
ژرف‌کاوی در تاریخ ادبیات یک گونه از نوشتارهای علمی هر مؤلفی را بر لبه‌ی تیغ نگاه می‌دارد زیرا در این قلمرو تفکیک ادبیات از اصطلاح‌شناسی و دستگاه مفهومی مورد استفاده‌ی دانشوران اگر از اساس غیرممکن نباشد دست‌کم فوق‌العاده دشوار است. این دشواری و درهم‌تنیدگی را در همان آغاز کتاب هنگامی که مؤلف سوال‌های پژوهشی‌اش را مطرح می‌کند می‌توان دید، همان هنگام که می‌پرسد: «چه سنخ آثاری در هر مرحله […] غلبه داشته‌اند؟» یا «چه جور موضوعاتی در هر مرحله مورد توجه قرار گرفته‌اند؟» (ص ۱۶). ما پاسخ این پرسش‌ها را کاملاً موسیقی‌شناسانه می‌دهیم و بر دگرگونی‌های نظریه‌ی موسیقی (به ویژه با توجه به بازه‌ی مورد بحث کتاب تحولات از مکتب مدرسی به منتظمیه) تأکید می‌کنیم.
اما وجه تمایز کتاب حاضر آن است که از جهت روش‌شناسی عوامل دیگری (بیش از همه زبان و ادبیات) را مد نظر دارد و بر اساس آن پرسش کلیدی را طرح می‌کند: «چه عواملی به جز عوامل موسیقایی نقش مهم در ایجاد تغییر و تحولات ایجاد کرده‌اند؟» (همان). به بیان دیگر ما تاریخ موسیقی یا تاریخ نظریه‌ی موسیقی را می‌کاویم -که با توجه به شناختمان طبیعی است- نه تاریخ ادبیات موسیقی را. با توجه به این مسیر باریک و تیغ مانند که ترسیم شد شاید مؤلف جای این را داشت که هنوز کمی به حوزه‌ی موسیقی‌شناسی نزدیک‌تر شود و تطور اصطلاح‌شناسی رسالات را (هم از جهت تاریخی هم از جهت جغرافیایی) نیز بیشتر بشکافد.
به دلایلی که در ابتدا یاد شد کتاب ترجمه‌ی مطمئنی دارد و مورد تأیید مؤلف هم قرار گرفته یعنی برخلاف روال معمول در ایران (حتی متأسفانه جامعه‌ی دانشگاهی هم) تا حدود زیادی حق معنوی صاحبان اصلی اثر نیز رعایت شده است. این امر گذشته از مهر تأییدی بر کیفیت محتوا امتیازی اخلاقی نیز برای ناشر، مترجم و ترجمه‌اش به ارمغان می‌آرود.
۱ نظر