درباره روبیک گریگوریان (۲)

در آن زمان، تبریز شهری بود که در آن فرهنگ سنتی مسلمانان در کنار فرهنگ اروپایی-روسی-ترکی مهاجران، زندگی مسالمت آمیزی داشت و پیشرفته ترین مظاهر تمدن و فرهنگ، همچون کتابخانه و تئاتر و انجمن های موسیقی (که در تهران هم به زحمت پیدا می شدند) در تبریز فعالیت و پویایی داشتند.

روبن جوان، قبل از سن ۱۸ سالگی، در سال های پایانی دهۀ ۱۹۲۰ به پاریس فرستاده شد تا هنرش را «تکمیل» کند. در آن زمان کنسرواتوارهای پاریس (فرانسه) و بروکسل (بلژیک) از جدی ترین مراکز آموزش موسیقی کلاسیک بودند و اهمیتی بیشتر از سایر مراکز مشابه در اروپا داشتند. روبن در پاریس که مهد هنر و محل تلافی اندیشه و نبوغ هنرمندان تمام رشته ها بود، تربیت هنری فوق العاده ای یافت. او در سراسر زندگیش از آن دوران یاد می کرد و با وجود چهل سال اقامت در آمریکا، علاقه اش به زبان و فرهنگ فرانسوی زنده ماند.

او در پاریس شاهد کنسرت های تاریخی بزرگترین نوازندگان و آهنگسازان قرن بیستم بود و با در نظر گرفتن تخصصش که نواختن ویولون بود، توانست از نزدیک نظاره گر هنر عالیِ اساتیدی چون فریتس کرایسلر (Fritz Kreisler)، میشا المان (Mischa Elman) و ژاک تیبو (Jacques Thibaud) باشد، ویولون نوازانی که در اوج شهرت بودند و آثارشان در صفحات گرامافون با تیراژ بسیار زیاد به فروش می رسید. خاطره لذت بخش این دوره، در چند شرح حال که او از اینان و اوژن ایزایی(Eugène Ysaÿe) و دیگران در مجلۀ «موسیقی» به چاپ رساند، به یادگار مانده است. روبن جوان که در پاریس مورد لطف و محبت ارامنۀ مهاجر قرار گرفته بود، ذوق عالی هنری خود را اعتلا بخشید و بویژه به مسئلۀ مهم «تعبیر و بیان» در موسیقی (که زیگی (Josef Szigeti)، سلطان ویولونیست های قرن بیستم، اصطلاح اینترپریتیشن (Interpretation) را برای آن وضع کرده است) وقوف ویژه یافت.

تا سال‌های دراز، هرگاه سرکلاس هایش سخن از ارزش های نهفته در موسیقی به میان می آمد، درباره این عامل مهم حرف می زد و بر آن تأکید می ورزید و از نوازندگان بی همتایی که در دوره جوانیش دیده بود، صحبت می کرد. در این زمینه محمدرضا درویشی (آهنگساز و پژوهشگر، متولد ۱۳۳۴) که در سال های ۱۳۵۵-۱۳۵۶ در دانشگاه تهران شاگرد روبیک بوده، خاطرات جامعی دارد.

روبیک گریگوریان، در اوایل دهه ۱۳۱۰ ش/۱۹۳۰ م، با کولباری از نت موسیقی و صفحه گرامافون به تهران آمد. متأسفانه از مدارج تحصیلی او اطلاع دقیقی نداریم. به احتمال قوی دانشنامه تخصصی او در رشته ویولون‌نوازی بوده و دوره های متعارف آهنگسازی را نیز گذرانده بود. چرا که پس از ورود به ایران، در همین رشته ها به تدریس پرداخت. ولی به خاطر فقدان محیط مناسب هنری، از تخصصِ نوازندگی او استفاده ای نشد. در آن زمان، اوج اقتدار حکومت رضاشاهی بود و دولت سعی داشت با سریعترین آهنگ ممکن، خود را به ارض موعود پیشرفت های همه جانبه کشورهای اروپایی برساند.

هنوز اروپا قطب ذهنی دولتمردان تحصیل کرده بود و فرهنگ اروپایی بر ذهنیت آن ها حکومت می کرد. در این بین، به علل متنوع، فرهنگ آلمان بیشتر از همه و بعد از آن فرهنگ فرانسه مورد توجه و عنایت بود و حاملان فرهنگ اروپایی بیشتر در این دو حوزه جغرافیایی تحصیل کرده بودند.