گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

درباره روبیک گریگوریان (۴)

روبیک گریگوریان (۱۲۹۴- ۱۳۶۹)

 

رضاشاه که اصلا هنر و بخصوص موسیقی را جدی نمی گرفت، بالطبع از «جوجه جوان های فرنگ رفته» در این زمینه هم زیاد خوشش نمی آمد. ولی فضا طوری بود که بدون این ها هم کار پیش نمی رفت. بالاخره در اواخر سال ۱۳۱۷، بنا به دستور مستقیم رضاشاه به غلامحسین مین باشیان، اولین پایه های جدی اشاعه موسیقی کلاسیک اروپایی در فضای نسبتاً مردمی گذاشته شد. هنرستان وسعت یافت و اساتید چک – اسلواک از امتیازات عالی رفاهی بهره مند شدند.

آن ها کنسرت نیز می دادند. لوازم و ابزار خریداری شد، «اداره موسیقی کشور» موجودیت یافت و تقریباً با «سازمان پرورش افکار» (که شبیه سازی سازمان های مشابه در آلمان نازی و ویژه تبلیغ برای حکومت و مداحی از شخص اول مملکت بود) همپا شد. در این بین، مین باشیان برای نخستین مجله ویژه موسیقی با نام «موسیقی» امتیاز گرفت و نویسنده نامدار، صادق هدایت (۱۲۸۱-۱۳۳۰) را که از فرهنگی همه جانبه و عالی برخوردار بود، به سردبیری آن گماشت.

مشخص است که مجله موسیقی به پیروی از دستور رضاشاه ویژه تبلیغ موسیقی کلاسیک و پرهیز از هرگونه گرایش به موسیقی ایرانی بود. کیفیت بقیه مطالب و انتخاب مواد و مصالح آن و حتی نوع کاغذ و چاپ آن چنان بود که می توانست با بهترین مجلات هنری در جهان قابل مقایسه باشد. البته در حد و حدودی که مخاطبان با فرهنگ و اهل مطالعه (ولی غیر متخصص در موسیقی) بتوانند آن را بفهمند، وگرنه برای تأسیس مجله ای کاملاً تخصصی برای موسیقی، بسیار زود بود و هنوز هم زود است.

اولین مقالات روبیک گریگوریان که ترکیبی از ترجمه و اقتباس بود در این دوره (۱۳۱۸-۱۳۲۰) چاپ شد. پیش از آن، او به کار تدریس در هنرستان و تدریس خصوصی و اجرای کنسرت در جمع ارامنه اشتغال داشت و همانند برادرش هانری (که او هم در نواختن ویولون از تکنیک قوی و قابل ملاحظه ای برخوردار بود) مورد استقبال قرار می گرفت. او که در فرانسه، کوشش اِتنولوگ ها[۲] را برای جمع آوری میراث موسیقی فولکوریک و تحقیق روی آن ها به چشم دیده بود، با مشاهده منابع غنی و گنجینه پایان ناپذیر موسیقی مناطق مختلف ایران، و بیش از همه با راهنمایی و تشویق صادق هدایت، برآن شد که کاری در این زمینه انجام بدهد.

در آن زمان، هیچ روشی برای تحقیق مشخص و هیچ مسئله ای برای گردآوری و ثبت و ضبط صحیح این آهنگ ها (که از یک دنیا پیچیدگی و ظرافت برخوردارند) وجود نداشت. می بایستی به دم دست ترین منابع موجود اکتفا می شد؛ مهاجران آمده به پایتخت، «منابع دم دست» تلقی شدند و از هر ایالت بزرگ ایران، یک آهنگ انتخاب شد. آن هم نه با آوانویسی ویژه این کار بلکه با نت نویسی ساده و عملی که بیشتر برای آهنگسازان مفید بود تا محققان. البته روبیک گریگوریان نه محقق بود و نه اتنولوگ. او نه روش این کار را می دانست و نه ادعایی داشت.

علیرضا میرعلینقی

علیرضا میرعلی نقی

علیرضا میرعلینقی متولد ۱۳۴۵ در تهران
روزنامه‌نگار، پژوهشگر موسیقی و منتقد هنری

۱ نظر

بیشتر بحث شده است