گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

ویژگی های یک سنتور خوب (۴)

وضعیت ظاهری:

مجموعه عواملی که میتوان در این مورد نام برد فهرست وار عبارتند از:

۱- رنگ ساز

۲- تناسب ابعاد

۳- زینت کاری

۴- شکل و رنگ خرکها

۵- شکل گلهای سنتور

۶- نحوه ی قلاب سیمها

۷- طرز پیچیدن سیم دور گوشی

۸- تمیز کار شدگی ساز

۹- سالم بودن صفحه ی رو، زیر و کلافها

شرح موارد فوق:

۱- رنگ ساز: رنگهای تند یا ملایم فرقی نمیکند و بسته به سلیقه ی خریدار است به شرط آنکه ضمن ساخت و پرداخت ساز در رنگ چوب خراب کاری نشده باشد که باعث بد صدا شدن ساز شود. البته هماهنگی رنگ ساز با رنگ خرکها جلوه ی بهتری به ساز می دهد.

۲- تناسب ابعاد: از آنجاییکه استانداردی برای ساخت سنتور همانطور که در شماره های پیشین ذکر آن رفت وجود ندارد و دقیقا مشخص نیست که چه ابعادی (طول، عرض، ارتفاع و قطر هر قطعه مثل صفحه ی رو) برای ایجاد صدای بهتر باید در دستور ساخت قرار بگیرد بنابراین سانت کردن طول و عرض و قطر مفهوم چندانی نخواهد داشت. سازندگان سنتور به طور کل به مقیاسهای خوبی دست پیدا کردند اما ابعاد و مقیاس طلایی برای به دست آوردن کیفیت مطلوب هنوز به طور دقیق مشخص نیست. ولی همین که در یک نظر اجمالی بین ابعاد ساز یک تناسب قابل قبول باشد از لحاظ ظاهری کافی است.

۳- خاتم کاری ها: اگر خاتم کاری ها، حکاکی ها و کارهای تزئینی به نحوی باشد که به چوب لطمه ای نزده باشد به طور کل مانعی برای صدا ایجاد نمی کند ولی معمولا ساز تزئینی برای نوازندگان پسندیده نیست مگر اینکه از ساز بخواهند استفاده ی ویترینی بکنند.

۴- خرکها: شکل خرکها کلا در صدا بی تأثیر هستند اما ارتفاع آنها در صدا مؤثر است. البته ارتفاع خرکها به طور کل استاندارد شده و مشکلی در این زمینه به نظر نمی رسد. پس می ماند رنگ خرکها که آن هم به سلیقه ی افراد بستگی دارد.

۵- گلهای سنتور: به طور کل شکل گل سنتور در صدای آن مؤثر نیست ولی بزرگی و کوچکی آن مقدار خیلی کمی در حجم صدای ساز تأثیر دارد. ولی مکان تشکیل گل بر روی سنتور مهم است و می تواند در کیفیت صدا مؤثر باشد که این نکته هم در اکثر سنتور ها نسبت به علم سازندگان جای خود را پیدا کرده است و کمتر سنتوری پیدا می شود که جای گلهای آن در مکان مناسب نباشد.

۶- قلاب سیمها: نحوه ی قلاب سیمها و شکل آنها در صدای ساز مؤثر نیست بلکه قلاب باید کامل و سالم باشد تا باعث پارگی سیم نشود.

۷- پیچاندن سیم دور گوشی: مانند نحوه ی قلاب، پیچاندن سیم تأثیری در صدای ساز ندارد و فقط بهتر است به نحو شیک و تمیز کار شده باشد و از ظاهر خوبی برخوردار باشد. تنها باید سیمها درست به گوشی ها پیچیده شده باشند تا سیم ها هنگام کوک پاره نشوند.

۸- تمیز کار شدگی: چفت بودن صفحات رو و زیر با کلافهای بالا، پایین، راست و چپ به طوری که زائده ای از هیچ طرف وجود نداشته باشد. آثاری از چسب کاری دیده نشود. ردیف و منظم بودن گوشی ها و سیم گیر ها بدون اینکه به چوب لطمه ای وارد شده باشد.

۹- سالم بودن چوب ساز: عدم وجود ترک، شکستگی، بادکردگی، فرورفتگی مخصوصا در صفحات رو و زیر که اگر مشکلی داشته باشند معمولا صدای ساز دیگر خوب نخواهد شد ولی اگر مشکل خفیفی در کلافهای کناری یا کلافهای بالا و پایین باشد قابل تعمیر است و می توان انتظار داشت صدای ساز پس از تعمیر خراب نشود.

شاید اگر خیلی جزئی و با وسواس بخواهیم ظاهر ساز را مورد ارزیابی قرار بدهیم چندین مورد دیگر نیز می توانیم به موارد فوق اضافه کنیم ولی بیش از این مته به خشخاش گذاشتن است و آن مواردی که با نگاه کلی و کمی دقیق ارزش بررسی دارد مواردی بود که در بالا ذکر شد.

باز هم این نکته را یادآوری می کنم که این مورد یعنی ظاهر ساز به تنهایی برای نوازندگان دارای اهمیت نمی باشد (مگر در کنار دو عامل اصلی یاد شده در شماره پیشین) چنانچه وضعیت ظاهری ساز به هرگونه ای که باشد آخر الامر کیفیت صدای ساز دارای پر اهمیت ترین نکته برای هر نوازنده ایست. مگر هنرجویان تازه کار که تنها راه قضاوت آنها همین ظاهر ساز است آنهم فقط زیبایی نسبی آن، نه بقیه عوامل آن.

سامان ضرابی

سامان ضرابی

دیدگاه ها ۱۲

  • اتفاقا دقیقا خلاف نظر شما، رنگ همانند فیلتری بر صدای خروجی ساز تاثیر می گذارد. در سازگری رنگ ساز بر خصوصیات موج خروجی و صدای ساز تاثیر گذار است و بر همین دلیل است که هر رنگی را بر روی ساز آکوسنیک نمی رنند مثل ویولنسل را بنفش نمی کنند ضمنا اینکه خود رنگ از چه نوعی(روغنی، الکلی، سنتزی یا پایه آب) باشد نیز بر صدای حاصله ناثیر گذار است. به نظر من بهتر است نوازندگان مسائل سازگری را به سازگران واگذارند که در حوزه تخصص آنهاست و خصوصیات ساز خوب را از دیدگاه نوازنگی بنگرند

  • سلام امیدوار
    این که گفتی خلاف نظر شما را نفهیدم مگر نظر من چه بود.
    البته که رنگ ساز در صدا بسیار موثر است.
    سازهای غربی مانند ویلن سل که شما مثال زدید تمام عوامل آن دقیقا بررسی شده و از طریق علم و تجربه به مطلوب رسیده اند.
    ولی در سازهای ایرانی به علت عدم تعریف درست صدا و استاندارد نبودن آن و اینکه صدای خوب دقیقا چه صدایی است و بنا بر آن چه رنگی بهترین است جای بحث دارد. چه بسا سنتوری با رنگ روشن یا تیره یا بد رنگ زده شده یا خوب کار شده میتواند سنتور خیلی خوبی از لحاظ صدا باشد(طبق تجربه).
    نهایتا فکر کنم شما توجه لازم را به هدف من از نوشتن این عنوان مقاله نکردید.
    با تشکر موید باشید

  • جناب ضرابی، نظر شما این بود که در نوشته آمده است:رنگ ساز: رنگهای تند یا ملایم فرقی نمیکند. نظر بنده هم این بود:خلاف نظر شما، رنگ همانند فیلتری بر صدای خروجی ساز تاثیر می گذارد! و تاثیرگذاری تند و ملایم بودن آن نیز از لحاظ فیزیک صوت بر صدای ساز اثبات شده است و این قاعده برای کلیه سازهای آکوستیک برقرار بوده و صدها کتاب در غرب نیز در اینباره نوشته شده است و نمی توان با استناد به غربی یا شرقی بودن ساز، اصل وارنیش ساز و تاثیر آن را در سازهای آکوستیک نادیده گرفت و قواعد فیزیک در شرق و غرب عالم نیز تفاوتی نمی کند. در ضمن شما چند موضوع را خلط کرده اید: اول اینکه “تکنیک اجرا”ی رنگ و اجرای خوب و بد آن که می تواند در صورت اجرا و پرداخت بد به کلی صدای سازی را که حتی از لحاظ رنگ دارای متریال مرغوبی است را ذایل کند یک موضوع است و دوم “نوع” رنگ از لحاظ مواد و حلالها موضوع دیگر و در نهایت مورد سوم، “اصل تاثیر” تیرگی و روشنی رنگ بر خصوصیت صدای خروجی ساز به شرط اجرای صحیح موضوع دیگر است که نباید به اشتباه این موارد ممزوج شوند هر چند هر یک بر دیگری تاثیر گذار است. در نهایت هم بنده خیلی خوب متوجه منظور شما و زحمت شما برای نوشتن مقاله شده ام و از شما متشکرم ولی دلیلی بر خرده نگرفتن از آنچه صحیح نمی دانم، ندارم و به نظرم کسی که اندیشه ای را در معرض عموم می گذارد باید فرهنگ نقد پذیری را هم داشته باشد. با تشکر

  • باسلام به همه دوستان .جناب امید وار آیا گیتار کلاسیک جزو سازهای آکوستیک نیست که گستره ای ازرنگهای تند وروشن تاسیاه دارد.
    اصل مهم همانطور که گفتید نوع وارنیش و کیفیت اجرای آن بر روی نوع چوب میباشد وبه نظر اینجانب تیره یا روشن بودن رنگ بیشتر سلیقه است. به ویولنهاوپیانوهای سفید که نوازندگان معروف از آن استفاده میکنند بنگرید.باتشکر 

  • امیدوار سلام
    از اینکه به هر صورت به این مقاله توجه داشتی ممنونم.
    خدمت شما عارضم که بنده با تمام فرمایش شما کاملا موافقم و به جز مواردی که ذکر کردید باز هم جزئیات بیشتری در این زمینه وجود دارد.
    اما یک مورد را متوجه باشید: در سازهای غربی که مطالعات روی آنها به حد مطلوب رسیده است اول قانون(قائده) مهم است بعد سلیقه ی هنرمند، یعنی اگر ساز از لحاظ فنی مشکلی نداشت حال بحث سلیقه پیش می آید.
    اما در سازهای به خصوص ایرانی که اکثر آنها نسبت به سازهای غربی هنوز در راه تکامل در مراحل اولیه به سر می برند قضیه کمی متفاوت است. بدین معنا که مباحث فنی و سلیقه هم ارزشند و گاهی سلیقه حرف اول را میزند بَعد، بُعد فنی دارای اهمیت است.
    طبق اتفاقات و تجربه هایی که بوده است بارها دیده شده است یک “استاد” سازی را میبیند، میزند و صدای آنرا کاملا تایید میکند و وقتی آن ساز را از لحاظ فنی بررسی میشود میبینیم مثلا خطای “رنگ” جزو خطاهای قابل اغماض بوده و ساز از لحاظ فنی مشکلات بسیار دارد. با این حال مورد تایید “استاد” واقع شده است.
    روشن است استادی که از آن نام می برم منظور از استادان به نام هستند نه فکر کنید هر معلم معمولی.
    تشکر از شما

  • سلام دوست عزیز !
    از اینکه درمورد سنتور اطلاعات مفید در اختیار علاقهمندان قرار میدی ازت ممنونم .
    من میخواستم نظرم رو در مورد یک سنتور خوب عنوان کنم: ببینید کلا سازهای سنتی تو ایران هر کدومشون یک سازنده برجسته دارن که سازهای ساخته شده به دست خدشون رو با مهر مخصوص به بازار عرضه میکنند وهر ساز با توجه به تاریخچه خودش و اینکه چه کسی اون ساز رو ساخته قیمت بندی میشه حالا اگر کسی توانایی خریدن چنین ساز هایی رو داره میتونه از ابتدای کار اموزشش با چنین ساز هایی کار کنه و ادامه بده . بنده خودم ۹ ساله که آموزش سنتور میبینم و بر این عقیده هستم که از ابتدای آموزش میتونی با هر سنتوری شروع کنی و اصلا اجباری نمیبینم که با یک سنتوری شروع کنی که ۲ میلیون تومان قیمتش باشه من خودم توی دو سال اول با سنتوری پیش استادم شاگردی کردم که اون سنتور ساخته خودم بود . من به اینکه رنگ سنتور هم روی نواختنش تاثیر داره اعتقادی ندارم وقتی یک سنتور نواز در یک جمع شروع به نواختن میکنه اگر خوب بنوازه یا بد اون جمعیت به نوع نواختن سنتور نواز توجه میکنن نه به رنگ سنتور رنگ فقط جنبه ی تزئینی داره رد ضمن ما صحبت ما در مورد یک ساز سنتی اصیل ایرانی هستش که ۱۵۰ سال قدمت داره و اصلا درست نیست که با ساز های غربی که اصلا قدمت ندارن مقایسه بشه ( به صورت تصادفی در این مورد یک نظری رو دیدم ) من به سنتور نوازی های مرحوم استاد حبیب سماعی خیلی علاقه دارم اصل سنتور نوازی رو باید تو نواختن های این استاد فقید نظاره کرد .

  • اما در مورد ادامه دادن صدای سنتور پیشنهادی دارم که اگر انجام بدید ممنون می شم. اگر صدای سنتورهای مختلف ساخته اساتید مختلف رو همراه با شکلشون نشون بدید ممنون می شم.خودم می خواستم اینکار رو انجام بدم متاسفانه هم دسترسی به تهران ندارم هم به علت مشغله کاری نمی تونم ولی اگر اینکار رو بکنید ممنون مس شم تا معیاری باشه برای علاقه مندان به ساز سنتور در تعیین صدای مورد علاقه.

  • سلام سایت خوبی است ممنون فقط خواستم بگویم که سنتور ساز بسیار قدیمی است حتی در سنگوارههای باستانی دیده میشود قابل توجه آقای حامد و اینکه در کشورهای مختلفی با کمی تغییر نواخته میشود با تشکر

بیشتر بحث شده است