طبقه‌بندی سازها (۱)

سازشناسی: مطالعه علمی سازها

مدت‌ها قبل سازها و نوازندگان از شـأن امروزین برخوردار نبودند. فلوت، چنگ و طبل در اصل هیچ‌گاه به نیت لذت بخشیدن به‌کار نمی‌رفتند. هنگامی که این سازها برای اولین بار ساخته شد، برای شکار، آماده سازی غذا و ارتباطات، دفع حمله‌ی دشمنان یا ارواح شیطانی، خشنود ساختن خدایان و از بین بردن هراس، مورد استفاده قرار می‌گرفت. بدین ترتیب آن‌ها به بقای جسم و جان نژاد بشر یاری می‌رساندند.

موسیقی به‌عنوان دست‌آوردی برای بقای زندگی از دل این آلات بیرون آمد.

هر چه آسان‌تر مردم با محیط پیرامون‌شان سازش یابند، احتمال بقای‌شان بیشتر است.
انسان‌ها سازش پذیرانی هوشمندند و این را مدیون رشد خارق العاده‌ی قشر مغزی‌شان هستند.

آن‌ها در موقعیت‌هایی که برای انجام امورشان از نظر جسمانی عاجز بودند، به ساخت وسایلی نظیر نیزه، تیر و کمان (برای شکار) و طبل (برای ایجاد ارتباطات) دست زدند. این سازها به نوبه‌ی خود سودمند بودند اما مقرر بود به چیزی بیش از آن تبدیل شوند.

در نتیجه‌ی رشد سریع ذهن بشری، مردم به جستجوی بیشتر ابزارهایی که اغلب زندگی‌شان به آن بستگی داشت ترغیب می‌شدند. برای مثال: تیر و کمان، سلاحی مهلک که بعدها به چنگ منتج شد. موسیقی محصول تصادفی یک مکانیسم نیرومند برای بقا است.
به دنبال ابتکارات هدف‌مند، انسان‌ها همواره در ترس زندگی می‌کردند و خود را در هاله‌ی نظام‌مند جادو و مناسک محصور نمودند.

در این راستا صدای انسان به خوبی به‌کار گرفته شد. صداها زمانی‌که باد از میان سوراخ‌های تنه‌ی درختان یا نی‌ها می‌وزید یا با استفاده از تیر و کمان، هاون ودسته‌‌ی آن و غیره تولید می‌شد، کشف شدند. بدین‌سان ابزارهای اصلی، حاوی کارکرد‌هایی برای ارسال پیام و مقاصد آیینی شد. بعد از گذشت دوره‌ای بالغ بر هزاران سال این ابزارها به تدریج به سازهای موسیقی تحول یافت. موسیقی در اروپا و طی قرون وسطا، بر بال‌های مناسک و مذهب به‌صورت یک هنر زیبا‌شناختی متولد شد.

موسیقی به مدت طولانی تنها توسط صدای انسان بدون همراهی ساز دنبال می‌شد. ‌علی‌رغم وجود سازها، جزئیات آن‌ها شرح داده نشده بود.
در نوشته‌هایی که از عهد عتیق به جای مانده به طور مبسوطی درباره‌ی موسیقی نظریه پردازی شده است اما تنها سازی که مورد بحث قرار گرفته، مونو کورد نام دارد (واژه‌ی یونانی برای تک سیم) که به‌عنوان وسیله‌ای کمک آموزشی برای تعلیم فواصل بکار می‌رفته است.در دوره‌ی پیش از قرن پانزدهم سازها بایستی براساس کاربرد یا کارکردشان طبقه‌بندی می‌شدند نه براساس صدا، ساختار یا مواد بکار گرفته شده در آن‌ها که از آن آگاهی کمی داریم.

سازها به‌طور عمده کارکردهای عملی و تشریفاتی‌شان را تا اوخر قرون وسطا حفظ کردند.این سازها به منظور ارسال پیام‌های ویژه‌ای که مقامات نیروهای متحد در مجمع قرون وسطایی، برای تشریفات بی‌شمار توصیه می‌کردند، به‌کار گرفته می‌شد. تشریفات بارگاه و جنگ با صدای شیپور و طبل همراه بود. در هر دو مورد از آن‌ها برای ایجاد صداهایی تا سرحد امکان مهیب استفاده می‌شد.

در دسته‌های مذهبی، طبل، شیپور و ربک در کنار مارش نظامی و صدای انسانی به‌کار می‌رفت.
در کلیسا و در بارگاه پادشاهان و نجبا، اساساً هر گاه که به هنر موسیقی پرداخته می‌شد، صدای انسان ساز اصلی بود. سازها در درجه‌ی دوم اهمیت بودند. در بهترین حالت شاعران و نوازندگان و خوانندگان بزمی به همراهی شعر از چنگ یا «هاردی‌گردی» استفاده می‌کردند و همسرایان کلیسا از سازهای بادی‌شان مدد می‌گرفتند. ارگ در کلیسا نواخته می‌شد.