گفتگوی هارمونیک
پریتوریوس به خاطر آن که مخاطبین‌اش گروهی متخصص بودند، اطلاعاتی ارائه کرد که هنوز هم برای موسیقی‌شناسان بی‌نهایت مهم است. کتاب او شامل یک جدول نمایش اندازه‌ی تمامی سازهای بادی و زهی «Tabella Universalis» است. او همچنین ضمیمه‌ای اضافه کرد که در آن تمام سازهای قرن شانزدهم با مقیاسی (برابر با «برانسویک») که می‌توانست با اندازه‌ی پای طبیعی در اولین صفحه مقایسه شود، تصویر شدند. این سازها نه تنها در گروه‌های مشابه (هم‌خانواده) بلکه همچنین در اشکال گوناگون هم‌نوازی به تصویر آمدند.
در کتاب «Harmonie Universelle» (هارمونی عمومی)، فیلسوف طبیعت‌گرا و ریاضی‌دان و دوست دکارت، به نام پدر مارن مرسن (۱۶۴۸-۱۵۸۸)، توصیفات مصور ریاضی وفیزیکی از ساختار سازها را گنجاند. این سازها، بدون رعایت طبقه‌بندی اصولی، در گروه‌های هم‌خانواده نمایش داده شدند.
مرسن منحصرا بر عناصر کارکردی ساز متمرکز شد و مشخصه ی مهم رنسانس (جنبه‌ی زیباشناختی) را نادیده انگاشت. سازهای موسیقی و نقاشی‌های این دوره نشان می‌دهد که سازندگان سازها نه تنها از صرف هزینه دریغ نداشتند بلکه هر زحمتی را برای ساختمان و پرداخت رنگ و روغن ساز تقبل می‌کردند. سازندگان برای خلق ارتباطات هماهنگ (موزون) و خطوط زیبا تلاش می‌کردند. اغلب سازها با دقت تمام و با بهر‌ه‌گیری از مواد و مصالح گران قیمت تولید، تراشکاری، حجاری و منبت کاری می‌شدند. هارپسیکورد توسط بهترین نقاشان تزیین می‌شد.
در سازشناسی علمی جدید، که در نیمه‌ی قرن نوزدهم توسعه یافت، از ابتدا، طبقه‌بندی اصولی سازها، به عنوان یک مولفه‌ی اساسی علم مورد ملاحظه قرار گرفت. «فرانکوس آگوست گیورت» بلژیکی (۱۹۰۸-۱۸۲۸) بنای جدیدی را در این زمینه پایه‌ریزی کرد.
اثر اصلی او با نام «Traite Generale D’instrumenation» (۱۸۶۳)، ۴ مقوله‌ی اصلی را ارائه می‌کند:
– سازهای زهی
– سازهای بادی
– سازهای پوستی
– سازهای اتوفونیک
گیورت مجددا هر یک از این دسته‌ها را با به‌کارگیری معیارهای گوناگون، به زیر دسته‌های بیشتری تقسیم کرد. او تقسیم بندی سازهای زهی و بادی را بر اساس نحوه‌ی تولید صدا بنا نهاد. برای مثال سازهای زهی را به آرشه‌ای و زخمه‌ای، و سازهای بادی به سوراخی-انگشتی،
زبانه‌ای و دهنی تقسیم شد. در تقسیم سازهای اتوفونیک و ممبرافونیک طنین مواد معیار بود.
این دو مقوله به سازهایی با یا بدون ارتفاع معین تقسیم می‌شوند. هم‌وطنِ گیورت، «ویکتور چارلز ماهیلون» (۱۹۲۴-۱۸۴۱)، در فاصله‌ی بین سال‌های ۱۸۸۰ و ۱۹۲۲، فهرست معتبرش را از مجموعه‌ی موزه‌ی کنسرواتوار بروکسل، منتشر ساخت. ماهیلون این اثر مهم ۵ جلدی و ۲۳۰۰ صفحه‌ای را که شامل مجموعه‌ی کاملی از ۳۳۰۰ ساز موسیقی خود بود، توسط کنسرواتوار سلطنتی بلژیک مجلد کرد. طبقه‌بندی منظم و کامل ماهیلون، بر اساس خواص صوتی مواد و شبیه به طبقه‌بندی هند باستان است. او سازها را به ۴ دسته‌ی اصلی تقسیم کرد:
– کوردوفون (ارتعاش زه)، نظیر گیتار، ویولن و پیانو.
– آیروفون (ارتعاش هوا)، نظیر فلوت، کلارینت و ارگ.
– ممبرانوفون(ارتعاش پوست)، نظیر طبل (دهل).
– اتوفون (خود-ارتعاش)، نظیر جغجغه و سنج.
این‌ها به مقوله‌های کوچک‌تر بیشتری تقسیم شدند.
۱ نظر