سجاد پورقناد
دیروز در برنامه مخصوصی که برای خبرنگاران موسیقی برگزار شد، برای اولین بار شاهد اجرای ارکستر بزرگ سیمرغ بودیم. ارکستر سیمرغ با حدود ۴۰ نوانده در حال حاضر بزرگترین ارکستر سازهای ایران کشور است و میرود تا در روزهای آینده پس از ماه ها تمرین پروژه بزرگ خود را به روی صحنه ببرد. نوازندگان این ارکستر با میانگین سنی ۲۵ سال، جوانانی با توانایی های بالای نوازندگی و از بهترین های امروز موسیقی ایران زمین هستند.
خواننده سولیست این ارکستر همایون شجریان، آوازه خوان صاحب نام و از بهترین چهره های موسیقی حال حاضر ایران در زمینه آواز است که در این برنامه با گروه شش نفره کر همراهی میشود.
رهبر این ارکستر، محمدرضا درویشی است که مسن ترین و همینطور با تجربه ترین موسیقیدان در این پروژه است.
در ارکستر سیمرغ به جز دو ساز نی و عود، تمام سازها پوستی هستند و هماهنگی این سازها از نظر کوک بسیار مشکل است اما چنانکه در تمرین این گروه (که البته به تعبیر رهبر آن “این تمرین به شکل کنسرت و بدون قطعی بود”) مشخص بود، تمرینهای مداوم و تجربه نوازندگان، سازها را در شرایط قابل قبولی از نظر کوک قرار داده بود.
از اولین آکوردهایی که گروه کر اجرا کرد و شروع نواختن ارکستر، تمامی بینندگان میتوانستند متوجه اجرایی متفاوت از سری آثار حمید متبسم شوند، کسی که این شیوه آهنگسازیش را چندین سال انتظار میکشیدیم.
این اپرت که تماما بر مبنای اشعار فردوسی ساخته شده است، در بخش اول بیشتر در مایه چهارگاه و در بخش دوم بیشتر در دستگاه نوا بود.
بخشهای آوازی این اثر به صورت آهنگسازی شده و دارای پیچیدگی هایی از نظر تحریر و اجرای فواصل بود که در این تمرین همایون شجریان با مهارت قابل تحسینی از پس اجرای آن برآمد.
در بخش پایانی برنامه حمید متبسم با عنوان کردن اینکه قصد دارد در این کنسرت اولین اثر ساخته خود را به نام “ونوشه” اجرا کند به همنوازی با ارکستر با سه تار پرداخت. “ونوشه” اثر مشهور حمید متبسم قطعه ای بود که آهنگساز جوان آن روزگار را در اولین اثرش همسنگ بزرگان این هنر قرار داد و نامش را تا امروز بر سر زبانها انداخت، در همین آلبوم (بامداد) بود که پرویز مشکاتیان نامدار، به عنوان نوازنده سنتور همنواز گروه شد و باعث شهرت و اعتبار دو چندان این هنرمند شد.
حمید متبسم در این برنامه با وجود کوک نسبتا بالای سه تار، بدون آماده کردن خود روی سن آمد و با توانایی مثال زدنی به اجرای این قطعه پرداخت؛ در حالی که برای نوازندگان آشنا به اثر “ونوشه” بالا رفتن سطح نوازندگی متبسم نسبت به ضبط قدیمی این اثر کاملا واضح بود.
گروه سیمرغ، ارکستری منسجم با همراهی هنرمندانی با استعداد و جوان است از نوازندگانی مانند، آزاد میرزاپور گرفته تا پویا سرایی و حتی جوانترهایی که اجرای سولو نداشتند ولی تواناییشان را در کنسرتهای دیگر به نمایش گذاشته اند مانند علیرضا دریایی و سهیل صادقی و… ولی با این حال دو نکته مهم برای ادامه فعالیت احتمالی این ارکستر بهتر است رعایت شود:
اول: همفکری پژوهشی با سازندگان حرفه ای ساز و همینطور آکوستیسین ها برای بهبود بعضی از سازها که هنوز تا رسیدن به مرحله مطلوب فاصله دارند مانند قیچک باس و بم تار است (که بم تار فقط نام تار را دارد و از نظر صدایی به هیچ عنوان شباهتی به تاری که بم شده باشد ندارد!)
دوم: انحلال ارکستر تا زمان ساخته شدن رپرتواری با چنین قدرتی از نظر آهنگسازی و چند صدایی برای عدم انحراف این ارکستر (سرنوشتی که ارکستر ملی به خاطر کمبود رپرتوار مناسب به آن دچار شد.)
بسیار مشتاق دیدن این برنامه بودم اما متاسفانه به دلایلی حضور نخواهم داشت.
واقعا کار روی شاهنامه بسیار دشوار است به دلایلی که در این مقال نمی گنجد و ساده ترین آن ایجاد تنوع در یک اجرای باکلام است بر روی اشعاری که طولانی بوده و انتخاب ابیات برای بیان کل داستان گویا باشند و همچنین وزن تقریبا کمتر متفاوت اشعار باعث کسالت نشود.
آقای متبسم قطعا می دانند که چه می کنند هر چند که من به شخصه بیشتر دوست داشتم شخص دیگری ارکستر را رهبری کند و اصراری هم به بکارگیری تعداد ساز بالا و همچنین عدم استفاده از سازهای غربی نباشد. البته به نظر من جنس صدای سالار عقیلی به دلیل حجم بیشتر صدا و رنج بیشتر صدای بم، برای این اثر زیباتر بود هر چند که از نظر سایر مسایل به خصوص جذب مخاطب همایون برتری دارد.
به هر حال فرخنده است.
ولی باید یک نکته را به شما گوشزد کنم و آن این است که اگر خودتان به اشتباه و یا جناب متبسم از لفظ “اپرت” استفاده کرده اید، اشتباه بزرگی است زیرا که من با آشنایی اندکی که از موسیقی دارم، به نظرم چون شاهنامه بیانش از یک نفر است و تنها همان یک نفر داستان را تعریف می کند، به هیچ وجه نمی توان اسم “اپرت” بر آن نهاد. البته مگر اینکه با دستکاری در ابیات رائی به اول شخص تغییر نمایدکه به نظر من خارج از توان اهنگساز است و حتما باید توسط یک شاعر زبده انجام شود.
در ضمن امید دارم سایر آهنگسازان و خوانندگان ما نیز به خواندن شاهنامه روی بیاورند تا کم کم فرم خوبی برای اجرای آن ایمرج کند. هر چند که ما داریم چندنفری در بین بختیاریها، یک نفر در بوشهر و چند نفر از کردها، اما هیچ کدام خواننده و آهنگساز نیستند و مشکلاتی در آنها موجود است که خارج از مقال این سخن است.
در ضمن اجرای دو سال پیش شاهنامه خوانی شهرام ناظری در فرانسه درز کرده است و دیروز بخشی از ان را دیدم با اینکه به نظر می رسد ارکستر هنوز در حال تجربه است، ولی خود خواننده در انتخاب ملودی و نغمه ها بسیار دقیق و هماهنگ با مفهوم شعر ها عمل کرده است. اما باز هم موسیقی این اثر (که برخی موارد بطور کل مستقل از آواز اجرا شده) جای تکمیل شدن دارد.
همچنین از دوستی که در جریان کارهای کیوان ساکت است شنیدم که به ۵ تابلوی او از شاهنامه که قرار است ناظری بخواند، هیچ امید مبندید که موسیقی درخور توجهی ندارد و قسمتهای آوازی هم هچ کدام ساخته ساکت نیستند. به نظر می رسد که ساکت فقط بکگراندی برای ملودی های ناظری ساخته است.
فقط حیف می دانم که بکویم حیف است که حمید متبسم در ایران نیست.
من به شخصه طبق سلیقه خودم اگر بخواهم بهترین نوازنده تار کنونی را انتخاب کنم، (جدای از داریوش طلایی که برای من جایگاه ویژه ای دارند و دیدگاهشان بطور کلی با متبسم متفاوت است) از ایشان نام می برم.
ایشان در ضمن یکی از بهترین آهنگسازهای ایران هستند و شیرینی مضراب ایشان در سه تار نیز غیر قابل چشم پوشیست. در ضمن سمینارهای زیادی برای معرفی تار و سه تار به سایر ملل داشته اند.
عمرشان دراز باد
intor ke moshakhase aghai e motabassem aval az in estelaah estefade mikardan baadan dar neshaste khabari monsaref shodan. tooi e khabar haa gofte boodan ke nemishe begim operet be in kaar
آقای متبسم هیجگاه عنوان اپرا یا اپرت را برای سیمرغ استفاده نکرده و همیشه این موضوع را رد کرده است
گر چه می گویند
با سلام
من افتخار داشتم که در شب دوم این برنامه حضور داشته باشم. برنامه ای بسیار قوی و پر محتوا با موسیقی بسیار خوب و اجرای عالی نوازندگان و همایون عزیز.
ولی صد حیف که باید این برنامه در محلی بهتر از آن ورزشگاه تنیس(!) برگزار میشد که متاسفانه ….
سلام و صد درود وخسته نباشید به همه عزیزان هنرمند بخصوص گروه سیمرغ.اجرای بی نظیر و زیبا داشتید.اما صد افسوس که برای اجرا ارکستر مکان مناسب نداریم.و محدودیت داریم.موفق باشید.نوازنده ویولن