پژمان اکبرزاده
به بهانه اجرای کنسرتو ویلن اثر بهزاد رنجبران با ارکستر سمفونیک ایندیاناپلیس و تکنوازی جوشا بل
در ساخت یک قطعه موسیقی که در این هفته برای نخستین بار در آمریکای شمالی اجرا می شود یک ایده با الهام از یک دوستی درازمدت در میان بوده است.
بهزاد رنجبران، آهنگساز ایرانی، و جوشا بل، اهل بلومینگتون، از سال ۱۹۸۰ با یکدیگر آشنا بوده اند؛ در زمانی که رنجبران دانشجوی دانشگاه ایندیانا در بلومینگتون و جوشا بل شاگرد جوزف گینگولد بود.
اکنون رنجبران استاد دانشکده جولیارد و بل ساکن مانهاتان است. بدیهی بود که آهنگساز قطعه ای برای ویلن نواز بنویسد.
این قطعه دردهه ۱۹۹۰ به کمک جایزه ملی هنر نوشته شد ولی جوشا بل درگیر کنسرت های متعدد در جهان، ضبط و پروژه های سینمایی بود و چندین سال طول کشید تا بتواند زمانی را به آن اختصاص دهد.
به گفتهء او : «بهزاد این قطعه را در مدت نه چندان زیادی پس از دوره دانشگاه برای من نوشت که برای حدود ده سال اجرانشده باقی ماند. من بسیار گرفتار بودم و هیچگاه فرصتی برای پرداختن به آن پیدا
نکردم ولی در نهایت برخی برنامه هایم را لغو کردم تا این کنسرتو را کار کنم ؛ اثری که مرا بسیار هیجان زده کرد.»
جوشا بل، ۳۷ ساله، این کنسرتو ویلن را دو سال پیش برای نخستین بار با ارکستر فیلارمونیک سلطنتی لیورپول (در انگلستان) نواخت. وی این اثر را در اوایل آوریل با ارکستر سمفونیک تورنتو نیز اجرا
خواهد کرد. ضمنا اجرای این هفتهء ارکستر سمفونیک ایندیناپلیس در تئاتر هیلبرت سیرکل، نخستین اجرای عمومی کنسرتو در این قاره خواهد بود.
رنجبران، ۴۹ ساله، در کنسرتو ویلن خود، به ویلن نقش یک قصه گو را داده است. به گفته او: «ویلن، همچون نقش شهرزاد هزار و یکشب، داستان و موضوع های بسیاری را در ابهام بیان می کند.»
رَنگ آمیزی ایرانی
رنجبران که در تهران تولد یافته، گهگاه عناصر موسیقی ایرانی را در آثارش می گنجاند. وی هنگامی که این کنسرتو را می نگاشته به کمانچه، یک ساز کمانی باستانی، می اندیشیده است. وی می گوید: «این
یک ساز کمانی است که همچون ویلنسل نگاه داشته می شود و از نیاکان ویلن است. این سازِ قدیمی از سازهای مهم در موسیقی کلاسیک-سنتی ایران است. من از کودکی مسحور صدای بسیار صمیمی و پرتاثیر
کمانچه بودم. » رنجبران در لحظات عمیق ترِ کنسرتو به صدای این ساز کمانی ایرانی اشاره دارد. وی گوید: «در نخستین و سومین موومان ویلن به واقع آوازخوانی می کند.»
جوشا بل تصور می کند برخی از ملودی های کنسرتو به نوعی حس عربی دارد. از سوی دیگر، سازبندی برای او یادآور کارهای برامس است: «قهرمانانه و باشکوه».
رنجبران این کنسرتو ویلن را به برخی از دانشجویان جولیارد نیز داده است ولی به نظر می رسد که قطعه برای آنها دشوار بوده است. به گفته آهنگساز: «ویلنیست ها در اینجا می گویند که نمی توانند آن را
اجرا کنند؛ من می گویم پارتیتور را مطالعه کنید. قطعه ای است که تنها “به نظر می رسد” که اجرای آن غیرممکن است.»
سلایق سنتی
جوشا بل می اندیشد که برخی آهنگسازان ممکن است غرولند کنند که “این کنسرتو کار تازه ای در زمینه تاثیرات صوتی نیست در صورتیکه از لحاظ آهنگسازی، نو است.” ولی این موضوع برایم اهمیتی
ندارد. من به یک سلیقه سنتی بیشتر گرایش دارم و به کارهای ملودیک و خوش ساخت علاقه مندم.»
از آنجایی که رنجبران با آموختن ویلن بزرگ شده است جوشا بل بر این باور است که او یک توانایی ذاتی برای نوشتن قطعه برای این ساز دارد: «این کنسرتو ویلن، استادانه و ملودیک است و شباهتی با آن
دسته از کارهای مدرن که مردم را وحشت زده می کند ندارد.»
۱ نظر