گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

“وجود مقتدر ارکستر سمفونیک ها در جای جای دنیا، نشانگر زنده بودن نوعی از فرهنگ و تمدن تاریخمند و پیشرفته در آن منطقه است.” شاید این ادعا به زعم عده ای غرب گرایانه و حتی تحقیر آمیز به نظر برسد ولی بدون هیچ تردیدی باید به این مهم توجه داشت که “ارکستر سمفونیک یک پدیده جهانی است نه صرفا غربی، چرا که در نگاهی ابتدایی میتوانیم ریشه بسیاری از سازهای آنرا از مناطقی غیر از غرب جستجو کنیم و با دیدی ژرفتر، رپرتوار اجرایی آن را از سراسر جهان بیابیم.

موسیقی سمفونیک و تنوعی که در رنگ آمیزی سازهایش وجود دارد، چنان دست آهنگسازان را برای خلق موسیقی های گاه بومی باز میگذارد که گاهی از ارکستر سمفونیک صدایی به مثابه ارکستر های بومی میشنویم و در واقع پیشرفتن سازهای این نوع از موسیقی که بر منطق های علمی استوار است، امکانات زیادی را به آهنگسازان داده که امروز شاهد شنیدن صدایی آشنا از این ارکستر به ظاهر غربی باشیم.

پس ارکستر سمفونیک میتواند از نظر اجرای موسیقی هر کشوری یک پدیده ملی هم محسوب شود.

ارکستر سمفونیک ها، غیر از فراهم آوردن زمینه های اجرای رپرتوار موسیقی آهنگسازان هر کشور، میتواند نمایانگر وضعیت و بضاعت مراکز موسیقی یک کشور، از مراکز آموزشی آن گرفته تا سازمانهای مسئول در امر موسیقی باشد.

ارکستر سمفونیک تهران با هفت دهه تلاش و پایمردی اهالی موسیقی کلاسیک ایران، امروز یکی از برگهای افتخار فرهنگ کشور ماست. وجود یک سازمان با طبقه بندی های خاص خود، با رعایت آداب و آرایشی خاص و فعالیت عده زیادی موسیقیدان از نوازنده گرفته تا آهنگسازانی که ارکستر را تغذیه میکنند، نیاز یک جامعه با فرهنگ در دوره حاضر است که صیانت از آن کاردانان و کارشناسان قابلی را میطلبد.

سازمان ارکستر سمفونیک مانند بسیاری از پدیده های جهانی پس از انقلاب مورد ظن مسئولین وقت قرار گرفته بود که آیا واقعا میتوان پدیده ای ملی یا بین المللی باشد یا صرفا پدیده ای غربی است که بدون منطق بومی خاصی وارد کشور ما شده است! سالها طول کشید تا این احساس نیاز درک شود و پایه های ارکستر سمفونیک تهران در نظر سیاست مداران آنروزگار محکم شود. در سال اخیر حواشی زیادی سر راه ارکستر سمفونیک تهران قرار گرفت و این حواشی در هفته های گذشته پایش به مطبوعات کشیده شد که در ادامه به این موضوعات میپردازیم.


تغییر روش رهبری دائم به رهبری میهان

پس از پایان قرار داد منوچهر صهبایی رهبر دائم ارکستر سمفونیک تهران، انجمن موسیقی در جلسه ای اعلام کرد، ارکستر سمفونیک تهران از این پس توسط رهبران میهمان هدایت خواهد شد.

میدانیم که معدود ارکسترهایی در جهان هستند که بدون داشتن رهبر دائم فعالیت میکنند که البته این ارکسترها از نظر تجربه و توانایی قابل قیاس با ارکستر سمفونیک تهران نیستند. خصوصیت هدایت ارکستر توسط رهبر دائم، طراحی برنامه های دراز مدت برای بهبود کیفی ارکستر است، بصورتی که این رهبر (توسط خود یا با همکاری مشاوران موسیقی ارکستر) برای گسترده تر شدن توانایی های نوازندگان برای آشنایی با رپرتوار متنوع بین المللی برنامه ریزی میکنند و با ارائه تمریناتی نوازندگان را به سطح مورد نظر میرسانند؛ مثلا ارکستری که توانایی اجرای رپرتوار دوره های خاصی از موسیقی کلاسیک را نداشته باشد ارکستر مطلوبی نخواهد بود.

پس وظیفه یک رهبر دائم و مشاوران او برنامه ریزی برای ارتقا کمی و کیفی برنامه های ارکستر سمفونیک است. همانطور که رهبر دائم ارکستر تاریخچه ارکستر خود را میشناسد و نسبت به ورود و خروج (استخدام و بازنشستگی) اعضا ارکستر برنامه ریزی میکند، خود نیز باید با مطالعه آثار معاصر آهنگسازان کشورش و دیگر نقاط جهان، دانش خودش را نیز افزایش بدهد و همیشه چند قدم از موسیقیدانان ارکستر پیش باشد و در صورت نیاز برای ارکستر حرفی برای گفتن داشته باشد.

اما معدود ارکسترهایی که رهبر دائم ندارند چگونه اند؟ این ارکسترها که تقریبا همه آنها جزو ارکسترهای برجسته جهانی به شمار میروند اولا از نوازندگان بی تجربه یا کم دانش استفاده نمیکنند و نوازنده این ارکسترها دیگر نیازی به آموختن نکات تکنیکی در مورد اجرای تکنیکهای خاص مربوط به ادوار مختلف تاریخ موسیقی کلاسیک ندارند به جز معدود قطعاتی معاصر که میتوانند آنها را در کوتاه مدت از همان رهبران میهمان فرا بگیرند. در واقع بیشتر دوره های آموزشی آنها و کسب تجربیات ارکستر نوازی آنها در ارکسترهای دیگر طی شده است (چیزی که در ایران قابل انجام نیست به دلیل عدم وجود ارکسترهای متعدد در سطح بالا)

حال با توجه به وضعیت تدریس موسیقی و نبود ارکسترهای متعدد برای کار آموزی پیش استخدام در ارکستر سمفونیک در ایران، چطور میتوان ارکستر را به دست رهبران میهمان سپرد که همگی مجبورند با چند روز تمرین ارکستر را به سطحی برسانند که با هر وضعیتی برنامه ای اجرا شود؟! رهبران میهمان نه میتوانند نه وظیفه دارند که ارکستر را تحت تعالیم معمول ارکسترها قرار دهند، آنها اگر وقتی هم داشته باشند به سرعت روی همان قطعه ای که در کنسرت مینوازند کار میکنند تا کنسرتی آبرومند روی صحنه برود.

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد متولد ۱۳۶۰ تهران
نوازنده تار و سه تار، خواننده آواز اپراتیک و سردبیر مجله گفتگوی هارمونیک
لیسانس تار از کنسرواتوار تهران و فوق لیسانس اتنوموزیکولوژی از دانشکده فارابی دانشگاه هنر تهران

۱ نظر

بیشتر بحث شده است