گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

فلیپ جاروسکی، مردی با صدای زنانه (۱)


چه کسی می تواند در برابر صدای مردی که مانند یک زن می خواند مقاومت کند؟

فیلیپ جاروسکی (Philippe Jaroussky)، خواننده کنتر تنور فرانسوی، در بیست و یک سالگی و در نخستین اجرای حرفه ای خود در سال ۱۹۹۹ در جشنواره تابستانی فرانسه اثری از اسکارلاتی (Scarlatti) را اجرا کرد. او در زمانبندی کار حرفه ای خود خوش شانس بوده است. زیرا در چند دهه گذشته، به بخش بزرگی از رپرتوار باروک (اپراها و موسیقی مقدس آهنگسازانی چون مونته وردی، پورسل، گلوک و بزرگان دیگری که کمتر شناخته شده هستند) جان تازه ای بخشیده شده است. این توجه دوباره به رپرتوار باروک باعث شد که یکی از تکان دهنده ترین صداها یعنی کنتر تنور نیز جان تازه ای بیابد. کنتر تنور صدای مرد بالغی است که به اندازه صدای پسربچه های خواننده گروه کر قدرتمند است.

پسر بچه هایی که نقش های قهرمانان یا قدیسانی را بازی می کنند که در اصل برای کاستراتو (castrato) یا متزو سوپرانوی زن نوشته شده اند.
چهل سال پیش شاید تعداد کنتر تنور ها در کل دنیا حدود پنج شش نفر بود.

اما امروز، دیود دانیل (David Daniels) اهل کارولینای جنوبی یا آندریاس شل (Andreas Scholl) از آلمان با صدای جذاب خود سالن های کنسرت و خانه های اپرا را پر از تماشاچی می کنند و در هر فصل نیز خواننده مرد جوان و شگفت انگیز جدیدی از کرواسی یا اوکراین وارد عرصه هنر می شود.

صدای فوق العاده صاف جاروسکیِ سی و سه ساله در ترکیب با چهره معصوم و کودکانه اش دوستداران زیادی را برای او به ارمغان آورده است.
سیسیلیا بارتولی (Cecilia Bartoli) که“Giulio Cesare” هندل را با جاروسکی خوانده بود می گوید «وقتی برای نخستین بار صدای فیلیپ جاروسکی را شنیدم مهارت و کیفیت موسیقیایی و حس عمیق آن من را به خودش جلب کرد. در جمله بندی های او نوعی زیبایی و در روحش نوعی ظرافت، یا شاید شکنندگی، وجود دارد که عمیقا شنونده را تحت تأثیر قرار می دهد.» جیمز بومن (James Bowman)، کنتر تنور افسانه ای انگلیس، می گوید «صدای جاروسکی صدای همان پسر بچه ای است که باخ آرزو داشت برایش آهنگ بسازد.»

صدای کنتر تنور – صدای بالای دخترانه که با استفاده از لبه بیرونی تارهای صوتی ایجاد می شود – از آن مواردی است که شاید در نخستین بار توجه شنونده را جلب نکند و درک آن نیاز به تکرار داشته باشد. اینگونه خواندن مانند راه رفتن بر لبه تیغ است. صدای کنتر تنور پیوسته بین دو قطب ناخوشایند و متعالی بودن در حال نوسان است. جاروسکی به خوبی از این نکته آگاه است و آن را «عامل تنفر» می نامد.

جاروسکی می گوید «چیزی در مورد این صدا وجود دارد که می تواند مضحک باشد: در واقع همین که این صدا از حنجره یک مرد خارج می شود. مردم می گویند که کنترتنور جنس سوم یا شبه زن است. اما به نظر من کنتر تنور بیش تر تلاشی است برای کودک ماندن.»

در واقع، در طول تاریخ، سوپرانو های مرد، چه در موسیقی مقدس، اپرا یا پاپ، برای معصومیت و شجاعت رومانتیک خود به یک اندازه مورد تشویق قرار گرفته اند. بر خلاف تصور برخی افراد، صدای آن ها فقط به مذاق مردان دگرباش خوش نمی آید: بخش زیادی از اپراهای قرن نوزدهم یا حتی کمدی های شکسپیر بر این اساس استوارند که آنچه که یک زن را از خود بی خود می کند نقش آفرینی پسری است که ممکن است دختر باشد یا نباشد.

کنتر تنور پدیده ی قرن بیستم است. هنری که ما از دستش داده بودیم اما اکنون دوباره به ما بازگشته است. بیشتر آثاری که اکنون جاروسکی و سیسیلیا بارتولی اجرا می کنند در اصل برای فارینلی (Farinelli) و همکارانش نوشته شده بودند (خوانندگان مردی که پیش از بلوغ اخته شده بودند تا صدایشان بالا، بلند و صاف بماند.)

ظاهرا این اقدام که جاهلانه و بسیار پیچیده به نظر می رسد، در واکنش به فرمان سنت پائول در کورنت (یونان) صورت گرفته باشد. بدین ترتیب که صدای زنان نباید در کلیسا شنیده شود که این امر باعث شد که گروه های کر کلیسا و دربار دوک ها پر شود از سوپرانوهایی که می توانستند اوراتوریوهای ویوالدی را اجرا کنند.

گفتگوی هارمونیک

گفتگوی هارمونیک

مجله آنلاین «گفتگوی هارمونیک» در سال ۱۳۸۲، به عنوان اولین وبلاگ تخصصی و مستقل موسیقی آغاز به کار کرد. وب سایت «گفتگوی هارمونیک»، امروز قدیمی ترین مجله آنلاین موسیقی فارسی محسوب می شود که به صورت روزانه به روزرسانی می شود.

دیدگاه ها ۴

بیشتر بحث شده است