گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

نگاهی به اپرای عاشورا (۳)

پرده چهارم

با ترمولو های زهی ها و رنگ آمیزی بادی چوبی ها فضای شبی خوف انگیز را ترسیم میکند، همسر شمر در این پرده که در آواز دشتی به همراه شارح داستان، محتشم کاشانی میخواند “… بیا ای شمر بد گوهر بشو آسوده امشب را زمانی بر سر بستر” شمر بدون توجه به صدای همسرش با خود میگوید “نمیدانم شوم فردا به میدان ستم کشته و یا قالب شوم آنگه بر این شاه ملک لشکر…” حرکتهای خارج از گام ارکستر بر روی صدای خواننده نقش شمر، تشویش و اضطراب شیطانی وجود او را که همچون آتش زبانه میکشد را به خوبی به شنونده القا میکند.

افه های صوتی ای که بوسیله فلاژوله ویولون، گلیساندوهای ویلنسلها (که به صورت دیویزه نوشته شده است) و ترموله فلوت نوشته شده، هراسناکی فضای آن شب شوم را دوچندان میکند.

همسرش باز او را دعوت به آرامش میکند “… بیا بگذر از این محشر” ولی همچنان خشم شمر شعله میکشد، خواب به چشم او نمی آید به آماده کردن خود برای رزم فردایش میپردازد.

همسر شمر میخواند، “بارد خون دیده چه سان …” را در دشتی میخواند ولی اضطرابی که در فضا موج میزند را عبدی بوسیله آرپژهای تکرار شونده ویولون ها در چهارگاه نشان میدهد.

در آخر همسرش به پای او افتاده و او را قسم میدهد که از این درگیری بپرهیزد که با شمر خشمگین او را به کناری می اندازد “برو از منظرم گم شو، مکن فریاد و وا ویلا”


پرده پنجم

این پرده شرح گفتگوی بین سکینه و امام حسین را عنوان میکند که لیبرتو این قسمت به زیبایی گفت و شنود یک کودک خوش خیال را با یک پیر آینده بین است که روبروی هم قرار دادن این دو تن، بار تراژیک این حادثه را دو چندان کند. این پرده کلا در مایه همایون ساخته شده و با رنگ آمیزی ویبرافون و هارپ آغاز میشود. همراهی گلوکن اشپیل در این پرده کاراکتر خاصی به فضا بخشیده، همراهی این ساز با ارکستر در این قسمت رنگ و بویی کودکانه را به این قسمت اپرا میدهد، چراکه گفتگویی است بین یک کودک و یک پیرمرد…

سکینه میخواند “عیان از دور نخلستان خرماست” و پاسخ میشنود “سنان و نیزه های قوم اعداست”، ارکستر در اینجا همراهی کننده هر دو خواننده است و گویی با تغییر جهان بینی آنها تغییر شکل میدهد.

همینطور که دیالوگ بین این دو ادامه پیدا میکند واقعیت بر سکینه آشکار میشود و او مطلع میگردد که به هیچ وجه راهی برای نجات نمانده است؛ سکینه میگوید “دلم تشویش دارد بهر اکبر” و حسین میگوید “ببینی نوجوانم را تو بی سر” در این قسمت همراهی ارکستر را با تمی شبیه به تمهای عاشورایی بوسیله بادی چوبی ها و برنجی ها میشنویم.

پس از این گفتگو سکینه به گریه می افتد و پرده دوباره با آکورد ویبرافون همانند شروع پرده به پایان میرسد.

آکورد ویبرافون به خاطر درخشندگی زیادی که در ارکستر ایجاد میکند، توسط آهنگساز طوری نوشته شده که کمی هم غم آلود و کدر صدا بدهد، به همین خاطر در همه قسمتهایی که ویبرافون در این پرده مینوازد، فواصلی دیسونانس را اجرا میکند (و فقط همین آکورد را مینوازد) که اگر نخواهیم با سیستم هارمونی زوج آن را بسنجیم باید آکورد نهی بدانیمش که در حالت معکوس قرار گرفته و سوم و پنجم آن حذف شده است.

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد متولد ۱۳۶۰ تهران
نوازنده تار و سه تار، خواننده آواز اپراتیک و سردبیر مجله گفتگوی هارمونیک
لیسانس تار از کنسرواتوار تهران و فوق لیسانس اتنوموزیکولوژی از دانشکده فارابی دانشگاه هنر تهران

۱ نظر

  • در جا هایی از متن لفظ امام و حضرت برای اباعبدالله و حضرت سکینه استفاده نشده است نویسنده از لفظ حسین ( خالی ) استفاده می کند گویی ماست بند سر کوچه را می خواند اندکی باید محترمانه نوشت.
    این تند روی نیست اروپاییان نیز در متونشان نسبت به حضرت مریم و مسیح ( ع ) از الفاظ محترمانه استفاده می کنند مانند:
    saint merry
    لفظ saint یعنی مقدس آنها می خوانند مریم مقدس
    با آرزوی موفقیت از زحمتتان در باره ی آنالیز اپرای عاشورا

بیشتر بحث شده است