تدارک ارکستر (۳)

سازهای ارکستر

o سازهای زهی (خانواده ویلن)

این دسته به ترتیب اندازه از کوچک به بزرگ ویلن، ویلا، ویلن سل و کنترباس هستند. در این میان ویلن غالبآ مسئولیت اجرای ملودی ها را به عهده دارد چرا که توانایی آن در بیان احساسات بی نظیر بوده و صدای کششی آن میتواند نقش یک راوی را در ارکستر ایفا کند. در ارکستر، ویلن ها به دو دسته (گروه ویلن اول و گروه ویلن دوم) تقسیم میشوند که هر دسته شامل تعدادی نوازنده ویلن است که معمولآ پاساژهای یکدیگر را ادامه میدهند و با یکدیگر مینوازند.

اجرای گروهی این سازها باعث غنی تر شدن صدای ارکستر و افزایش تراکم در بافت صدا میگردد. از طرفی اجرای گروهی سازهای زهی برای تطابق با صدای سازهای بادی چوبی امری ضروری است. یک نکته که آهنگسازان حرفه ای همواره به آن توجه داشته اند این است که هر ساز به تنهایی شخصیت و صدای منحصر به فرد خودش را داراست که هرگز قابل جایگزین با هیچ ساز مشابه دیگر نیست. از آنجایی که عمده سازهای ارکستری خاص و گرانقیمت هستند، اکیدآ توصیه میشود که به ساز دیگران و یا حتی روکش آنها دست نزنید. چراکه قیمت پایه برای سازهای حرفه ای حدودآ بالای ده هزار دلار است و حتی بعضی نوازندگان ارکستر سازهایی با قیمت بالای سی هزار دلار به دست میگیرند!

o سازهای بادی چوبی

این دسته شامل فلوت، ابوا، کلارینت و باسون است و بدین جهت که ساکسیفون نیز ساختاری همانند کلارینت داشته و صدای آن هم به صدای کلارینت شبیه است، در این دسته قرار میگیرد. باید اضافه کرد که قراردادن ساکسیفون در میان سازهای ارکستری از اوایل قرن ۱۹ بوجود آمد و قبل از آن وجود نداشت. از دیگر سازهای اصلی در بخش سازهای بادی چوبی میتوان به این ساز ها اشاره کرد:

فلوت پیکولو که از فلوت کوچکتر است و صدایی زیرتر از فلوت دارد. کرانگله یا ابوا آلتو (هورن انگلیسی) که کمی بزرگتر از ابوا بوده و صدایش هم از آن بم تر است. باس کلارینت که کارکردی مشابه باسون دارد ولی صدادهی آن بیشتر شبیه به کلارینت است. کنترباسون که بزرگتر و به تبع صدایی بم تر نسبت به باسون دارد. در ارکسترهای امروزی معمولآ برای هرکدام از سازهای این بخش سه نوازنده در نظر گرفته میشود. هر نوازنده پارت مخصوص به خودش را دارد که این پارت در واقع همان قطعه ای است که یک گروه از سازهای زهی در حال نواختن آن هستند.

o سازهای برنجی

این دسته شامل ترومپت، ترومبون، توبا و هورن فرانسوی است. از آنجایی که ارتفاع صدای این ساز ها بسیار زیاد است و اجرای گروهی آنها میتواند باعث گم شدن صدای دیگر سازها بشود، معمولا از روشهایی برای کاهش صدا در آنها استفاده میکنند که این روشها میتواند استفاده از سوردین و یا قرار دادن دست در دهانه ساز باشد؛ باید توجه داشت که استفاده از سوردین و یا دست برای کاهش صدا در ساز باعث تغییر فرکانس و رنگ صدا نیز میشود.

یک نکته جالب در مورد هورن این است که دهانه خروجی صدا در این ساز در جهت خلاف شنونده قرار میگیرد و لذا برای ضبط کردن صدای هورن باید از صفحات انعکاس دهنده صدا در پشت سر نوازندگان استفاده کرد و یا میکروفون را در پشت سر گروه نوازنده قرار داد!