در مقایسه با گفتار، لازم به یاد آورى است که به هنگام گفتار هر جمله یا هر واژه یا هر هجائى داراى حدودى از ارتفاع صورت (زیر یا بمى) است. در واقع هیچ یک از بخشهاى یک بافت گفتار طبیعى انسان، بدون استفاده از آهنگ کلام نمىتواند باشد.آهنگ گفتار شامل زیر و بمى صورت بنیادین است که از تارهاى صوتى حنجره (تار آواها) ایجاد مىشود و این خود نوعى موسیقى محسوب مىشود. (۴)
در جریان گفتار یا خواندن یک قطعه نثر یا شعر، بر اثر همخوانى و همسرائى زن و مرد ملاحظه مىشود که بسامد صوت بنیادین صداى زن، دو برابر صداى مرد است. این صوت بنیادى که بر اثر ارتعاش تار آواها تولید مىشود، در هنگام تولید صوتها و صامتها و صامتهاى واگدار گفتار بگوش میرسد.
این فاصله یا بعد را که فاصله اکتاو خواندیم، در موسیقى قدیم «ذوالکل» مىنامیدند و در کتابهاى ابو اسحاق کندى و فارابى و ابن سینا و دیگران نیز به همین نام آمده است. این فاصله طبیعىترین و مطبوعترین فاصلهها مىباشد. بقیه صوتها بین این دو صدا یعنى صداى اوّل و آخر فاصله اکتاو (هنگام) در موسیقى به صورت تدریجى و متصل به هم، بکار نمیروند و تمام صوتهاى موجود در محدوده اکتاو (هنگام) کاربرد موسیقایى ندارد، بلکه فقط معدودى صوتهاى معین به صورت غیر پیوسته قرار دادى، پله به پله در موسیقى مطرح مىباشد. فاصله اکتاو برحسب واحد موسیقایى سنت به ۱۲۰۰ (سنت) تقسیم مىشود، برحسب پلههاى بین فاصله اکتاو است که بقیه فاصلهها تقسیمبندى شده و در اجراى موسیقى مورد استفاده قرار مىگیرد.
ابو نصر فارابى در کتاب موسیقى کبیر، کاملترین فاصلهها را از نظر همخوانى و خوش آهنگى، فاصله ذو الکل (اکتاو) میداند و بعد از آن به ترتیب فاصله پنجم (ذو الخمس) و فاصله چهارم (ذو الاربع) را مطبوع و خوش آهنگ دانسته است.
قدما براى ثبت نتها یا نغمههاى حاصله از پردههاى ساز، برحسب تقسیم بندى طول تار (وتر) از حروف الفباء استفاده مىکردند. این شیوه در دوران باستان توسط هندوان و یونانیان بکار مىرفته است. آنها نغمهها و فاصلههاى دانگ (ذو الاربع) را با حروف الفبا نشان مىدادند. اصول گام موسیقى در بین اقوام آریائى بیشتر بر ذو الاربع یا دانگ (چهار صوت با فواصل معین) قرار داشته است.
دانگ در موسیقى ایران نیز داراى اهمیّت بوده است، در نظام موسیقى هفت دستگاه قرن اخیر ایران نیز دانگ از اهمیّت ویژهاى برخوردار است. در بین اصلاحات موسیقى غرب، گام نقش مهمى ایفا مىکند {این مورد با این قوت در موسیقی ایرانی} در حال حاضر وجود ندارد، در صورتى که در موسیقى غرب گام نقش مهمى ایفا مىکند. در حال حاضر نیز اکثر نوازندگان و اجرا کنندگان موسیقى سنتى ایرانى اطلاعى از گام ندارند.
آهنگها و ملودىهاى موسیقى هفت دستگاه ایرانى، معمولا در محدوده فاصله ساختارى چهارم و به ندرت پنجم حرکت مىکند، به این ترتیب که دو حّد این فاصله یعنى نتهاى بالا و پائین آن، قطبهاى اصلى حوزه تحرک ملودى را تشکیل مىدهد. گسترش فضاى تنال همراه است با ترکیب دو یا چند فاصله ساختارى چهارم متصل یا منفصل یا درهم ادغام شده که آن فضاى تنال دستگاه موسیقى یا زیر مجموعه دستگاه (آواز یا گوشه) را تداعى مىکند.
پی نوشت:
۴- ساسان سپنتا، آواشناسى فیزیکى زبان فارسى، اصفهان ۱۳۷۷، ه ش:صص ۱۰۸-۱۱۴٫
خیام و موسیقی نظری، بررسی مقایسه ای (II)
چهارشنبه ۲۳ شهریور ۱۳۹۰
، توسط:
ساسان سپنتا
، توسط:
ساسان سپنتا
آخرین ارسال‌ها
- پیرگلو: نسبت به گذشته افت داشتیم
- ویژگی‌های رابطه‌ی موسیقی و برآمدن دولت-ملت مدرن در ایران (VI)
- نگرشی به تجدد طلبی در هنر و فرهنگ ایرانِ قرن بیستم (IX)
- گزارشی از دومین نشست «نقدِ نقد» (V)
- یادداشتی بر مجموعه کنسرتهای «چندشب عود»
- پیرگلو: ۷ سال شب تا صبح کار می کردم
- ویژگی‌های رابطه‌ی موسیقی و برآمدن دولت-ملت مدرن در ایران (V)
- نگرشی به تجدد طلبی در هنر و فرهنگ ایرانِ قرن بیستم (VIII)
- گزارشی از دومین نشست «نقدِ نقد» (III)
- آغاز برگزاری کلاس «بررسی ساختاری ردیف و موسیقی دستگاهی ایران»
- مروری بر آلبوم «عاشق کیست»
- پیرگلو: استاد پایور موضوع تزم بود
از روزهای گذشته…
پرده بندی سازهای زهی
یکی از مهمترین کاربردهای نسبتهای طولی سیم در ساز٬ استفاده جهت پرده بندی دسته سازهای زهی است. در این مورد می توان مثالهایی را ذکرنمود : اگر طول اولیه سیم نصف شود یا به عبارتی طول بخش مرتعش و فعال سیم نصف طول اولیه گردد٬ فاصله حاصله ۱/۲ یا اکتاو کوک سیم خواهد بود…
روش سوزوکی (قسمت چهل و ششم)
کنسرت های فورت ونگلر، رهبر ارکستر فیلارمونیک برلین را بارها شنیدم… هنوز اجرایش را به یاد دارم. اجرای موسیقی شوئنبرگ پله آس و ملیزان (Pellacs and Melizamele) که تحسین مرا بی نهایت بر می‌انگیخت… ولی از تمام این اجراها اجرای موسیقی مجلسی موتسارت بود که در عمق وجودم رخنه کرده بود و آن اجرائی بود که من در آکادمی سینک (Akademic)، شبی از کوارتت کلینگر شنیدم. وقتی که کوارتت کلارینت KV581 به صدا درآمد و در فضا پخش شد، در درونم حسی عجیب و غیرقابل توصیف بوجود آمد، حسی که هرگز نظیر آن در درون من به وقوع نپیوسته بود… به ناگاه دچار حالت روحی عجیبی شدم حالتی که مثل اینکه دست هایم قادر به حرکت نبودند.
خیام و موسیقی نظری، بررسی مقایسه ای (V)
بعد از آن خیام چند نوع ذو الاربع از ابن سینا نقل کرده است که آخرین آنها را خوش آهنگ نمىداند. واحد تبدیل شده آنها به سنت در جدول ذو الاربعهاى خیام در مقاله حاضر آمده است. نوع چهارم ملون که خیام آورده است، آن را خوش آهنگ خوانده است و آن عبارتست از:۱۱۱-۷۰۱-۳۱۵ این نوع تقریبا فضاى گوشه شوشترى را در دستگاه همایون موسیقى دستگاهى کنونى ایران تداعى مىکند.
چند سوال!
شبکه ی آموزش در برنامه ای تحت عنوان دستان در تاریخ ۱ شهریور ۹۲ میزبان کیوان ساکت بود.* متاسفانه یا خوشبختانه فقط چند دقیقه ی پایانی برنامه را دیدم اما همین مقدار کافی بود تا سوال های بسیاری در ذهنم نقش بندد.
نوازندگی سازدهنی مُدرن را بیش تر بشناسیم
اگر به شیوه اجرای نوازندگان بزرگ امروزیِ هارمونیکا* دقت کنیم، متوجه خواهیم شد که نوازندگی آن ها تفاوت عمده ای با نوازندگان قدیمی این ساز دارد. شاید نخستین چیزی که در نگاه اول در شیوه اجرای نوازندگان قدیمی به چشم آید، این باشد که آن ها در حین نوازندگی مرتباً از دست های خود برای ایجاد برخی از افکت های خاص استفاده می کنند.
هنر و موسیقی انسان نئاندرتال (I)
شاهین مهاجری دوست خوب و جدید سایت گفتگوی هارمونیک یکی از مقاله های بسیار جالب خود که قبلا” در مجله هنر موسیقی نیز به چاپ رسیده است را برای ما ارسال داشته اند که ضمن تشکر از ایشان، توجه شما را به قسمت اول آن جلب می کنیم. در این قسمت شما با انسان نئاندرتال و شیوه زندگی آن آشنا می شوید و در قسمت دوم با جایگاه هنر و موسیقی در زندگی آنها.
سریالیسم «همه جانبه»
جریان موسیقی مدرن به مفهوم سبک شناختی و به مثابه روند آفرینش هنری در تاریخ موسیقی قرن بیستم مطرح است. شاید بتوان مهمترین بخش این جریان موسیقایی را مرتبط با مکتب دوم آهنگسازی وین دانست. معروف‌ترین آهنگساز این مکتب آرنولد شوئنبرگ برای رهایی از قواعد دست و پاگیر هارمونی تونال، در ادامه راهی که از سالهای پایانی قرن ۱۹ در آثار واگنر و … آغاز شد به سمت استفاده پی‌در‌پی گروه‌هایی از تنها رفت.
ششمین جشنواره نوشتارها و وب سایت های موسیقی در اینترنت برگزار شد
سوم اسفند ماه ساعت ۲۰ مراسم اختتامیه ششمین جشنواره نوشتارها و وب سایت های موسیقی در اینترنت با معرفی برگزیدگان در رشته های مختلف در فرهنگسرای ارسباران تهران برگزار شد. این جشنواره با حمایت موسسه فرهنگی و هنری رادنواندیش و فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.
“دوستی” با کنسرتویی برای جوشا بل ادامه می یابد …
به بهانه اجرای کنسرتو ویلن اثر بهزاد رنجبران با ارکستر سمفونیک ایندیاناپلیس و تکنوازی جوشا بل
کارمن پیچار، پدیده جوان ویولونسل
کارمن پیچار (Karmen Pečar) متولد ۱۹۸۴ در شهر “لیوبلیانا”، پایتخت اسلوونی، نوازندگی ویولنسل را از پنج سالگی شروع کرد. در نوزده سالگی (۲۰۰۳) موفق به اخذ گواهی پایان نامه ی مدرسه معتبر موسیقی و باله ی ماری بور گردید و همان سال مدرک موسیقی خود را از آکادمی دانشکده موسیقی “زاگرب” نیز اخذ کرد. دو سال بعد مدرک استادی خود را از مستر کلاس پروفسور والتر دسپالی گرفت و همچنین دوره ی مستر کلاس پروفسور رینهارد لاسکو را در دانشگاه هنر وینا با موفقیت به پایان رسانید.