در مقایسه با گفتار، لازم به یاد آورى است که به هنگام گفتار هر جمله یا هر واژه یا هر هجائى داراى حدودى از ارتفاع صورت (زیر یا بمى) است. در واقع هیچ یک از بخشهاى یک بافت گفتار طبیعى انسان، بدون استفاده از آهنگ کلام نمىتواند باشد.آهنگ گفتار شامل زیر و بمى صورت بنیادین است که از تارهاى صوتى حنجره (تار آواها) ایجاد مىشود و این خود نوعى موسیقى محسوب مىشود. (۴)
در جریان گفتار یا خواندن یک قطعه نثر یا شعر، بر اثر همخوانى و همسرائى زن و مرد ملاحظه مىشود که بسامد صوت بنیادین صداى زن، دو برابر صداى مرد است. این صوت بنیادى که بر اثر ارتعاش تار آواها تولید مىشود، در هنگام تولید صوتها و صامتها و صامتهاى واگدار گفتار بگوش میرسد.
این فاصله یا بعد را که فاصله اکتاو خواندیم، در موسیقى قدیم «ذوالکل» مىنامیدند و در کتابهاى ابو اسحاق کندى و فارابى و ابن سینا و دیگران نیز به همین نام آمده است. این فاصله طبیعىترین و مطبوعترین فاصلهها مىباشد. بقیه صوتها بین این دو صدا یعنى صداى اوّل و آخر فاصله اکتاو (هنگام) در موسیقى به صورت تدریجى و متصل به هم، بکار نمیروند و تمام صوتهاى موجود در محدوده اکتاو (هنگام) کاربرد موسیقایى ندارد، بلکه فقط معدودى صوتهاى معین به صورت غیر پیوسته قرار دادى، پله به پله در موسیقى مطرح مىباشد. فاصله اکتاو برحسب واحد موسیقایى سنت به ۱۲۰۰ (سنت) تقسیم مىشود، برحسب پلههاى بین فاصله اکتاو است که بقیه فاصلهها تقسیمبندى شده و در اجراى موسیقى مورد استفاده قرار مىگیرد.
ابو نصر فارابى در کتاب موسیقى کبیر، کاملترین فاصلهها را از نظر همخوانى و خوش آهنگى، فاصله ذو الکل (اکتاو) میداند و بعد از آن به ترتیب فاصله پنجم (ذو الخمس) و فاصله چهارم (ذو الاربع) را مطبوع و خوش آهنگ دانسته است.
قدما براى ثبت نتها یا نغمههاى حاصله از پردههاى ساز، برحسب تقسیم بندى طول تار (وتر) از حروف الفباء استفاده مىکردند. این شیوه در دوران باستان توسط هندوان و یونانیان بکار مىرفته است. آنها نغمهها و فاصلههاى دانگ (ذو الاربع) را با حروف الفبا نشان مىدادند. اصول گام موسیقى در بین اقوام آریائى بیشتر بر ذو الاربع یا دانگ (چهار صوت با فواصل معین) قرار داشته است.
دانگ در موسیقى ایران نیز داراى اهمیّت بوده است، در نظام موسیقى هفت دستگاه قرن اخیر ایران نیز دانگ از اهمیّت ویژهاى برخوردار است. در بین اصلاحات موسیقى غرب، گام نقش مهمى ایفا مىکند {این مورد با این قوت در موسیقی ایرانی} در حال حاضر وجود ندارد، در صورتى که در موسیقى غرب گام نقش مهمى ایفا مىکند. در حال حاضر نیز اکثر نوازندگان و اجرا کنندگان موسیقى سنتى ایرانى اطلاعى از گام ندارند.
آهنگها و ملودىهاى موسیقى هفت دستگاه ایرانى، معمولا در محدوده فاصله ساختارى چهارم و به ندرت پنجم حرکت مىکند، به این ترتیب که دو حّد این فاصله یعنى نتهاى بالا و پائین آن، قطبهاى اصلى حوزه تحرک ملودى را تشکیل مىدهد. گسترش فضاى تنال همراه است با ترکیب دو یا چند فاصله ساختارى چهارم متصل یا منفصل یا درهم ادغام شده که آن فضاى تنال دستگاه موسیقى یا زیر مجموعه دستگاه (آواز یا گوشه) را تداعى مىکند.
پی نوشت:
۴- ساسان سپنتا، آواشناسى فیزیکى زبان فارسى، اصفهان ۱۳۷۷، ه ش:صص ۱۰۸-۱۱۴٫
خیام و موسیقی نظری، بررسی مقایسه ای (II)
چهارشنبه ۲۳ شهریور ۱۳۹۰
، توسط:
ساسان سپنتا
، توسط:
ساسان سپنتا
آخرین ارسال‌ها
- جان کیج و ذن بودیسم (III)
- میکس و مستر به زبان ساده تحت برنامه کیوبیس (V)
- ریتم و ترادیسی (XIV)
- مروری بر آلبوم «روز ششم»
- مسعود نجفی: از چهار بخش صدای انسان استفاده کردم
- جان کیج و ذن بودیسم (II)
- میکس و مستر به زبان ساده تحت برنامه کیوبیس (IV)
- نمایش فیلم مستند رونمایی از آلبوم «میلاد فرهنگ» در زادروز میلاد کیایی
- مروری بر آلبوم «تار و پود»
- رامین بحیرایی: چالش اصلی مان کوک است
- ریتم و ترادیسی (XIII)
- آیین نکوداشت صدمین سالروز تولد علی تجویدی برگزار می شود
از روزهای گذشته…
نگاهی به سبکهای موسیقی – باروک
در تقسیم بندی دوره های هنری – از جمله موسیقی – بعد از رونسانس چهار دوره اصلی در نظر گرفته میشود. اول سبک باروک (Baroque) که بطور تقریبی بین سالهای ۱۶۰۰ تا ۱۷۵۰ میلادی ادامه داشته، دوم دوره کلاسیک بین سالهای ۱۷۵۰ تا ۱۸۲۰ ، سوم رمانتیک بین سالهای ۱۸۲۰ تا ۱۹۱۰ و بالآخره موسیقی مدرن یا همین موسیقی عصر حاضر از ۱۹۱۰ تا به امروز.
نقدی بر کتاب موسیقی و آواز در ایران
به تازگی نشر ثالث کتابی با عنوان موسیقی و آواز در ایران نوشته‌ی لوید میلر با ترجمه محسن الهامیان، روانه بازار کرده است. لوید میلر از جمله دانشجویان خارجی بود که در دهه‌ی ۱۳۵۰ شمسی به قصد فراگیری موسیقی ایرانی به ایران آمدند و در دانشگاه تهران یا مرکز حفظ و اشاعه‌ی موسیقی سنتی ایران (وابسته به سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران در آن زمان) مشغول یادگیری موسیقی بودند. اکثر این دانشجویان این فعالیت را به عنوان بخشی از دوره تحصیلی خود در رشته های مرتبط با فرهنگ شرق انجام می‌دادند هر چند که برخی از آنان در نهایت به عنوان شهروند (فرهنگی)، در فرهنگ مورد مطالعه خویش جذب و پذیرفته شدند .
بررسی ساختار و نقش دانگ‌های مورد استفاده در گوشه‌های راک ردیف میرزاعبدالله (II)
از سوی دیگر، داریوش طلایی نیز، با رسم نمودارهایی، دانگ‌های تشکیل‌دهنده‌ی گوشه‌های مختلف راک را ترسیم کرده است (طلایی ۱۳۷۲: ۳۵). این تحلیل به‌روشنی دانگ‌های اصلی تشکیل‌دهنده‌ی هر یک از گوشه‌های راک را معرفی می‌کند؛ با این‌حال، چنین نموداری نمی‌تواند توضیح‌دهنده‌ی پویایی مدال گوشه‌های راک باشد و ضمناً در آن به دانگ‌های فرودی نیز اشاره‌ای نشده است. همچنین، با اتکا به این نمودار نمی‌توان به مطالعه‌ی رفتار ملُدیک گوشه‌ها و فنکسیون دانگ‌ها در روند پیشرویِ گوشه پرداخت. گذشته از موارد ذکر‌شده، طلایی در نمودار خود راک را ـ که مشخص نیست مقصود وی کدام‌یک از گوشه‌های راک است ـ متشکل از دو دانگِ چهارگاه (C) و ماهور (M) میداند.
دسته بندی و زمان بندی: ادراک متر (III)
من همچنین به توضیح او در مورد ریتم پایبندم که می گفت: “ریتم یعنی یک الگوی زمانی آراسته و مرتبط” و اضافه می کنم که چنین الگوهایی معمولا در ارتباط با متر درک می شوند همچنان که لاندن در مشاهده ی خود می گوید که ” متر از نظر بیشتر تئورسین های موسیقی و روان شناسان در حوزه ی الگوی طول مدت (به طور دقیق تر، فواصل بین وقایع موسیقیایی یا IOI) و تاکید دینامیک با ریتم تفاوت دارد.
تکمیل الحان منسوب به باربد (III)
نگارندهء این مقاله با تفحص برای یافتن و استخراج اصطلاحات سی لحن از منظومهء خسرو و شیرین نظامی، ضمن مطالعات خود به بیتی از امیر خسرو دهلوی که در موسیقی هم‌دستی داشته است برخوردم که با توجه به آن و مقایسه با ابیات نظامی می‌توان نام لحن مفقوده را در منظومهء خسرو و شیرین نظامی پیدا کرد و فهرست سی لحن را تکمیل نمود.
صدای سنتور (II)
در ادامه به شرح عواملی می پردازیم که باعث تنوع صدای ایجاد شده از ساز سنتور می شوند. ۱-وزن مضراب: معمولاٌ وزن مضرابها در تغییر حجم صدا موثرند. مضرابها ی کم وزن اکثراٌ قطر نازکتری دارند و همچنین دارای سر کوچک و نازکی هستند که همین امر باعث می شود مضرابها هنگام برخورد با سیم قدرت لازم یا کافی را نداشته باشند که در نتیجه صدای حاصله کم حجم خواهد بود و مضرابهای سنگین بالعکس.
دیوید اویستراخ (II)
هر چند امروز نام اویستراخ یادآور یک ویولنیست بزرگ است، اما نباید ازتوانایی او در رهبری ارکستر غافل بود. او که ابتدا در ارکستر کنسرواتوار به موقعیت رهبری دست یافت، در موقعیت یک رهبر ارکستر، توانست جایگاه شایسته ای را کسب نماید و بسیاری از قطعات معروف آهنگسازان را رهبری نمود.
سخنرانی سجاد پورقناد درباره هارمونی ایرانی (I)
بیست و نهمین جلسه نقد نغمه، با موضوع «نقد هارمونی ایرانی» در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد که امیرآهنگ هاشمی، شاهین مهاجری و علی قمصری به عنوان کارشناس، سجاد پورقناد به عنوان کارشناس مجری و میهمانانی چون هوشنگ کامکار و پیمان سلطانی و عباس تهرانی تاش حضور داشند.
«ما بی وطن ها…»
«استانبول» برای من همیشه تداعی‌کننده دو موضوع بوده: شهرِ مقصد هزاران ایرانیِ گریزان از جنگ در سال‌هایی نه‌چندان دور، و شهری که محل زندگی ثمین باغچه‌بان، آهنگساز صاحب‌نام و مهاجر ایرانی است.
سونات
یک تعریف ساده برای سونات می تواند به اینصورت باشد : “قطعه موسیقی که معمولآ برای یک یا دو ساز نوشته شده و در بیش از یک موومان اجرا می شود”. اما فرم و نحوه تنظیم سونات از قرن هفدهم تا کنون در مقاطع مختلف زمانی دستخوش تغییرات بسیاری شده است که سعی می کنیم در این نوشته به توضیح آن بپردازیم.