گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

مقدمه ای بر فیزیک فاصله ها


Consonance یا هماهنگی صداها (خوشصدایی) در موسیقی احساس راحتی، زیبایی و آرامشی است که شنونده پس از شنیدن یک فاصله موسیقی به او دست می دهد. در مقابل آن

Dissonance به معنی ناموزونی صدا، احساس تشنج یا ناخشنودی است که شنونده با شنیدن یک فاصله موسیقی در خود احساس میکند.

نمودار مشخصه احساس بدصدایی در فاصله های متفاوت دقت کنید که این دو احساس خشنودی یا ناخشنودی کاملا” بستگی به سلیقه افراد دارد و ممکن است در مقاطع مختلف زمانی تغییر

کند. همچنانکه امروز گوش مخاطبین موسیقی به فاصله های به اصطلاح Dissonance بیشتر عادت کرده تا قدیم. در اینجا می خواهیم به نتیجه جالب مجموعه آزمایشهایی که در سال

۱۹۶۵ منجر به ارائه تئوری Plomp و Levelt راجع به بدصدایی شد اشاره ای داشته باشیم.

این دو دانشمند برای مشخص کردن فاصله های بدصدا بر روی تعداد زیادی از افراد – که گوش آنها تعلیمات موسیقی ندیده بود- اثر شنیدن فاصله های اول تا هشتم و به بالا – بصورت

کروماتیک – را توسط پیانو تجربه کردند. نتیجه آن شد که تمامی آزمایش شونده ها تا اطراف فاصله اول احساس بدصدایی می کردند و بعد از آن بدصدایی بشدت کاهش پیدا می کرد، به

شکل دقت کنید.

توجیه ساده آنها برای این مسئله اینگونه بود. در ابتدا که منحنی شروع به حرکت به سمت بالا می کند. دو منبع صوتی – منظور نت اول و دوم فاصله – به دلیل نزدیک بودن فرکانس،

همانند دو ساز می مانند که با کوک نزدیک به هم کار می کنند که نتیجه صدای خوش آیندی می شود. همانند گروه ویلن ها که باهم یک نت را می زنند، در این حالت صدا بسیار لطیف و

زیبا می باشد، در عین حال که همه آنها دقیقا” بطور کامل یک کوک ندارند.

نمودار مشخصه احساس بدصدایی در فاصله های متفاوت

با افزایش فرکانس نت دوم فاصله، به پدیده ای بنام ضربان (beat) می رسیم. این پدیده دقیقا” نشان میدهد که نتها نزدیک به هم هستند اما به حالتی بد صدا! افرادی که بصورت گوشی

پیانو را کوک می کنند با این پدیده آشنا می باشند و از آن برای کوک نت هایی از پیانو که دو یا سه سیم دارند استفاده میکنند. ضربان آرام قابل هضم کردن است اما به محض آنکه ضربان

شدت میگیرد گوش ناراحت می شود. شدیدترین ضربان بین فاصله های اول و دوم – حدودا” روی نیم پرده اول – رخ میدهد و بتدریج با اضافه شدن فرکانس نت دوم فاصله بدصدایی

کاهش می یابد. تا اینکه در فاصله اکتاو فرکانس دو نت کاملا” مضرب هم میشود و پدیده ضربان دوباره به صفرمی رسد.

دقت کنید علت اینکه در نمودار حتی در فاصله اکتاو (هشتم)، بدصدایی صفر نشده آن است که این نمودار نشان دهنده میزان بدصدایی است و نه ضربان میان نت ها و گوش به علت شنیدن

دو نت، نسبت به حالتی که فاصله اول را می شنود کمی احساس نا آرامی میکند. در مطلب بعدی راجع به پدیده ضربان و فاصله های خوش صدا بیشتر بحث خواهیم کرد و خواهیم دید که

چگونه در یونان باستان با استفاده از تئوری های ابتدایی اعداد به نتیجه مشابه رسیده بودند.

کاوه رهنما

کاوه رهنما

متولد ۱۳۴۶ تهران
لیسانس الکترونیک
نوازنده پیانو، پژوهشگر موسیقی

۱ نظر

بیشتر بحث شده است