گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

حضور بانوان در جامعه ی موسیقی ایران (۲)

اولین ارکستر غیر مدرسه ای ایران با رعایت استانداردهای بین المللی، ارکستر سمفونیک بلدیه به رهبری غلامحسین مین باشیان است که بعضی از افراد به اشتباه، این ارکستر را ارکستر سمفونیک تهران می خوانند؛ فعالیت این ارکستر به شکل مستقل کوتاه بوده و به سرعت این ارکستر به هنرستان عالی موسیقی منتقل می شود.

در واقع سال ۱۳۱۳ سال افتتاح ارکستر است و ۱۳۱۴ سال انتقال آن به هنرستان است که با توجه به مطالبی که پیشتر گفته شد، در این مطلب چنین ارکسترهایی جزو آمار محسوب نمی شوند؛ هرچند جهت اطلاع خوب است که بدانیم در این ارکستر ۴۰ نفره هم، حدود سه نوازنده ی زن حضور داشته است!

ارکستر سمفونیک تهران به رهبری پرویز محمود که بیشتر اعضای آن هنرجویان هنرستان او بودند، از تاریخ ۱۳۲۰ به طور رسمی وارد کار حرفه ای و اجرایی شد. این ارکستر در دوران فعالیت مداوم و دراز مدت خود و همکاری با رهبران مختلف در پیش از انقلاب ۵۷، به طور میانگین حدود ۴% نوازندگانش را بانوان تشکیل می داده اند. تصاویر و نوشته هایی که در مورد فعالیت ارکستر سمفونیک تهران پیش از انقلاب وجود دارد، نشان از رشد حضور بانوان با گذشت سال های فعالیت ارکستر دارد.

پس از انقلاب تا مدت زیادی تعداد بانوان نوازنده ی ارکستر به تعداد انگشتان یک دست هم نمی رسید تا اینکه در اواخر دهه ی ۷۰ حضور بانوان به بیشترین حد خود در طول سال های فعالیت ارکستر رسید. با وجود حضور پر رنگ بانوان در سال های اخیر، کمبود بانوان نوازنده در اوایل انقلاب در آمار به چشم نمی آید و ما در محاسبات، به درصدی نزدیک به ۱۸% می رسیم.

ارکستر صبا در ادامه ی فعالیت ارکستر شماره ی یک هنرهای زیبای کشور (وزارت فرهنگ و هنر) که به رهبری ابوالحسن صبا و همکاری شاگردش حسین دهلوی بود، هم زمان با درگذشت صبا در سال ۱۳۳۶ تشکیل شد. این ارکستر، چند بار از فعالیت باز ایستاد و نوازندگانش نیز تغییر کردند؛ ارکستر صبا پس از انقلاب نیز به شکل ارکستر بزرگی تا سال ۵۸ با همکاری مهرداد کاظمی به عنوان خواننده، فعالیت داشت.

تصاویری از ارکستر صبا پیش از انقلاب موجود است که نشان از حضور ۱۰% نوازنده ی زن در ارکستر را دارد (متاسفانه خانواده ی دهلوی تصویری از ارکستر بزرگی که تا سال ۵۸ فعال بود نداشتند. لازم به ذکر است، از کنسرت های این ارکستر فیلم هم تهیه شده است و احتمالا در اختیار سازمان صدا و سیما است.)

ارکستر ژونس موزیکال ایران به رهبری علی رهبری، با همکاری جوانانی با میانگین سنی ۲۰ تا ۲۵ سال، در سال ۱۳۵۲ افتتاح و تا زمان انقلاب ۵۷ به فعالیت می پرداخت. ۵% نوازندگان این ارکستر را بانوان تشکیل می دادند.

ارکستر مجلسی رادیو تلویزیون که یکی از بهترین ارکسترهای تاریخ موسیقی ایران بوده است و حضور جدی و بین المللی داشته، از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۷ فعالیت داشته است. تا جایی که نگارنده به تصاویر اجرا و تمرین این ارکستر دسترسی داشته است، چهره ی بانویی در تصاویر دیده نمی شود و این ارکستر احتمالا نوازنده ی خانم نداشته است.

ارکستر اپرای تهران که بیشتر از نود درصد اعضای آن خارجی بودند از سال ۱۳۵۱ وارد اجرای صحنه ای موسیقی شد. در این ارکستر منهای بانوان خواننده، ۱۰% نوازندگان را بانوان تشکیل می دادند. ارکستر اپرای تهران تا زمان وقوع انقلاب به فعالیت مشغول بود و پس از متلاشی شدن، بخشی از نوازندگان این ارکستر وارد ارکستر سمفونیک تهران شدند.

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد متولد ۱۳۶۰ تهران
نوازنده تار و سه تار، خواننده آواز اپراتیک و سردبیر مجله گفتگوی هارمونیک
لیسانس تار از کنسرواتوار تهران و فوق لیسانس اتنوموزیکولوژی از دانشکده فارابی دانشگاه هنر تهران

۱ نظر

بیشتر بحث شده است