گفتگوی هارمونیک
تعداد محدودی از سازهای دوران رنسانس همچنان بدون تغییر مورد
استفاده قرار میگیرند اما نکته مهم آن است که بیشتر سازهای امروز شکل تکامل یافته
آلات موسیقی گذشته می باشند.
سازهای رنسانس هنوز برای مناسبتهای مختلف یا برای
کلکسیونرها و یا هر مورد علمی، هنری و تفننی دیگر ساخته میشوند. در اینجا به معرفی
سه ساز بسیار جالب از آن دوران میپردازیم.
ارگانتو (The
organetto)
ارگی است قابل حمل و بسیار کنترل پذیر که توسط یک نفر دمیده و
نواخته میشود. این شخص ممکن است خواننده قطعات سوپرانو (soprano) یا تنور (tenor)
هم باشد. ارگانتو یکی از محبوبترین سازها در طول قرن سیزدهم تا شانزدهم بوده است.
سازی بوده به نسبت سبک و قابل حمل که به نوازنده امکان میداده تا آنرا با خود به
مراسم و مجالس مختلف برده و بنوازد. به نمونه صدای این ساز گوش کنید : 
The Organetto
نوازنده با
دست چپ، از طریق سیستم دمیدن هوای کوچکی از پوست گوسفند و چوب، که در محل مناسبی
تعبیه شده بود هوای مناسب را در ساز ذخیره میکرد و با دست راست به نواختن کلیدها
میپرداخت. این ساز به خاطر ذخیره هوای محدودش هربار تنها قادر به نواختن یک نت بود
و به همین دلیل از آن برای اجرای یک قطعه تکی در مراسم مذهبی و موسیقی رقص یا آواز
تک صدایی یا monophonic استفاده میشد. لوله های صوتی این ساز در دو ردیف و به ترتیب
بلندی چیده شده اند. ایجاد صدا در ارگانتو عملی مکانیکی است، فشردن یک کلید موجب
ورود هوا از محفظه زیری به داخل لوله مناسب میشود و آوای مورد نظر را ایجاد میکند.
ارگانتو در اصل بر مبنای شیوه فیثاغورثی (بر مبنای محاسبات عددی) کوک شده است اما
میتوان با دمیدن بیشتر یا کمتر آنرا به حالتهای دیگر اجرا نیز نزدیک کرد.
نی و تبور(Pipe and Tabor)
اگر نی با سازی هم آوا شود، موسیقی بسیار دلنشینتری میسازد. نی
سازی است ساده با دهنی مانند دهنی ریکوردر که معمولا شامل سه روزنه برای ساختن
ملودی است. (انگشت اشاره، انگشت میانی و شصت) دهنه ساز باریک است تا دمیدن را ساده
کند. لبه ای در انتهای ساز قرار گرفته که برای راحت نگه داشتن ساز است و به نوازنده
اجازه میدهد که نی را با یک دست بگیرد و دست دیگرش برای نواختن تبور آزاد باشد.
تبور توسط یک بند به روی بازویی که نی مینوازد آمیخته میشود و به این ترتیب نوازنده
نی خودش را همراهی میکند و موسیقی مناسب رقص با تم روستایی به وجود می آورد. این
موسیقی برای همراهی کردن با تردستان و نمایشهای سرگرم کننده با حیوانات هم بسیار
مناسب بوده است. نوازندگان نی و تبور در فاصله دو پرده هنگام اجرای نمایشنامه های
شکسپیر، تماشاگران را سرگرم میکردند زیرا تماشای خود نوازنده که با چیره دستی این
دو ساز متفاوت را مینواخت بسیار جالب بود. به صدای این دو ساز گوش کنید : Pipe and Tabor
Hurdy-Gurdy
هاردی – گاردی اولین ساز زهی
است که مضرابهای آن به کلیدهایی متصل شده است. لغت فرانسوی Viella a Roue یا ویولون
چرخان شیوه تولید صدا را در این ساز توضیح میدهد. حرکت قوسی شکل آرشه ویولون در
اینجا با چرخی متصل به یک دسته کوچک، انجام میشود و در اصل ایجاد صدا با چرخاندن
این دسته انجام میگیرد. لبه خارجی چرخ چوبی با صمغ پوشیده شده و وقتی حرکت دسته به
چرخ منتقل میشود چرخش آن موجب لرزیدن سیمها یا زه های ساز میشود.
همانطور که در ارگ، هوای ذخیره شده میتواند آوایی کشیده یا
پایدر تولید کند، چرخ در این ساز با نگه داشتن زه در حالت ثابت صدایی کشیده و مداوم
ایجاد میکند. به علاوه در هاردی- گاردی زه هایی هستند که اصولا صدایی ثابت دارند و
باقی زه ها طوری کوک شده اند که بتوانند نتهای دیگر را ایجاد کنند. کلیدهای تعبیه
شده در این ساز هنگام فشرده شدن با زه مماس شده و آنرا در محلی محکم میکند که نت
مورد نظر از آن شنیده شود، کاری که نوازنده ویولون با انگشتانش انجام میدهد. گوش
کنید : Hurdy – Gurdy
شواهدی در باره وجود هاردی-گاردی در قرن دوازدهم وجود دارند. قبل از
سال ۱۳۰۰ این ساز گاهی چنان طویل بوده که توسط دو نفر نواخته میشده است، یک نفر به
چرخاندن دسته و دیگری به فشردن کلیدها میپرداخته است. نوع کوتاه آن در قرن سیزدهم و
هنگامی ساخته شد که هاردی-گاردی ساز محبوب موسیقی رقص بود.
۱ نظر