گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

موسیقی آفریقای جنوبی (۴)

در سال ۱۹۵۵، پیشروترین دوستداران موسیقی جز در سوفیا تاون، کلوپ جز مدرنِ سوفیا تاون را پایه ریزی نمودند که آهنگ های نوآوران باپ مانند چارلی پارکر (Charlie Parker) و دیزی گیلسپی (Dizzy Gillespie) را تبلیغ می کردند. کلوپ جز از اجتماعاتی مانند “Jazz at the Odin” که در سینمایی محلی برگزار شد، حمایت می کرد. از دل چنین گردهمایی هایی بود که اولین گروه بیباپ آفریقای جنوبی یعنی گروه بسیار مهم و تأثیرگذار جز اپیسل (Jazz Epistles) برخاست. اعضای نخستین این گروه، موزیسین هایی بودند که شکل دادن به موسیقی جز آفریقای جنوبی در سرنوشتشان نوشته شده بود که از بین آنها می توان به این افراد اشاره نمود: دالر برند (Dollar Brand) (که پس از روی آوردن به اسلام نامش را به عبدالله ابراهیم تغییر داد)، کیپی موکتسی (Kippie Moeketsi)، جوناس گوانگوا (Jonas Gwangwa) و هیوگ مسکالا (Hugh Masekela).

در سال ۱۹۶۰، گروه جز اپیسل نخستین و تنها آلبوم خود یعنی “Jazz Epistle Verse One” را ضبط کرد. در همین زمان آهنگسازانی چون تاد متشیکیزا (Todd Matshikiza) (سازنده اپرای موفق “کینگ کنگ”) و گیدیون نخومالو (Gideon Nxumalo) (سازنده “فانتزی آفریقایی”) با ترکیب فرم های قدیمی و شیوه های جدید به تجربه گرایی می پرداختند.

کینگ کنگ که جز اپرایی است، به داستان ازکیل دلامینی (Ezekiel Dlamini)، بوکسر سیاه پوست آفریقای جنوبی، می پردازد که بعدا معروف شد و در خارج از آفریقای جنوبی نیز به اجرا درآمد. موزیسین های درجه یک آفریقای جنوبی مانند میریام مکبا (Miriam Makeba)، برادران منهتن (the Manhattan Brothers) و کیپی موکتسی در این اپرا به اجرا پرداختند. بسیاری از بازیگران این اپرا که نتوانستند در برابر زندگی آزادانه در خارج مقاومت کنند، به زندگی در تبعید تن دادند.

با قدرت گرفتن رژیم آپارتاید، خفقان سیاسی نیز در آفریقای جنوبی جدیت یافت. پس از قتل عام شارپویل (Sharpeville Massacre) در سال ۱۹۶۰ و اعلام وضعیت اضطراری و دستگیری های گسترده پس از آن و همینطور محدودیت و محکومیت فعالانی که قانون های رژیم آپارتاید را زیر سوال می بردند، موزیسین های زیادی به ضرورت ترک آفریقای جنوبی پی بردند. تا چندین دهه، پرماجرا ترین شاخه های موسیقی آفریقای جنوبی در خارج از این کشور دنبال می شد.

جز در تبعید

عبدالله ابراهیم (Abdullah Ibrahim)

بدون شک عبدالله ابراهیم مهم ترین شخصیت در موسیقی آفریقای جنوبی به شمار می رود. عبدالله ابراهیم سنت های موسیقی آفریقای جنوبی را با درک عمیقی که از موسیقی جز آمریکا داشت گردآوری نمود: از پرمایگی ارکسترال ساخته های دوک الینگتون (Duke Ellington) برای بیگ بند (big band) گرفته تا نوآوری های پیشگامانه ارنت کولمن (Ornette Coleman) و آوانگارد دهه ۶۰.

در سال ۱۹۶۲، این پیانیست و آهنگساز در نخستین سفر خارجی خود به سوئد با دوک الینگتون ملاقات کرد که در نتیجه آن الینگتون اسپانسریِ نخستین ضبط ابراهیم را بر عهده گرفت.

ابراهیم، سپس در نیویورک، تحت تأثیر آوانگارد نوپای دهه ۶۰ قرار گرفت که در آن زمان در فرم های باز آهنگسازی بداهه پیشگام بود.
در چهار دهه بعدی ابراهیم به سبک خاص خود دست یافت و در اواسط دهه ۷۰ به آفریقای جنوبی بازگشت تا یک سری از مهمترین آثار خود را با گروهی از نوازندگان جز کیپ مانند بیزیل کوئتزی (Basil Coetzee) و رابی جنسن (Robbie Jansen) ضبط کند. شاهکار او به نام مننبرگ (Mannenberg) که یکی از بزرگترین کمپوزیسیون های آفریقای جنوبی است در همین زمان ضبط شد.

ابراهیم با فعالیت های گسترده ای مانند تکنوازی (در کنسرت های بی همتای خیره کننده که انگیزه پایان نیافتنی نوازندگان قدیمی مارابی را تداعی می کند)، همکاری با تریو ها و کوارتت ها و گروه های ارکسترال بزرگتر و از وقتی که در دهه ۱۹۹۰ به آفریقای جنوبی بازگشته است با ارکستر سمفونیک به گسترش عرصه موسیقی آفریقای جنوبی همت گمارده است. او همچنین مدرسه موسیقی را برای موزیسین های آفریقای جنوبی در کیپ تاون راه اندازی نموده است.

محبوبه خلوتی

محبوبه خلوتی

متولد ۱۳۶۵ استهبان
مترجم، دکترای ادبیات انگلیسی دانشگاه یونیسا (UNISA)

۱ نظر

بیشتر بحث شده است