گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

“ضرب تار” آلبومی تازه از حمید متبسم


«ضرب تار» نام آلبومی است از آثار حمید متبسم (تکنواز تار و سه تار مقیم هلند) دردستگاه همایون که به تازگی توسط ماهنامه فرهنگ و آهنگ و با

همکاری موسسه آوا خورشید در تهران منتشر شده است. بهنام سامانی (نوازنده تمبک) نیز در این اثر، متبسم را همراهی کرده است.

«ضرب تار» که پیشتر در اروپا انتشار یافته بود، دربرگیرنده هفت قطعه به نام های «در آمد»، «ضربی براساس کرشمه»، «چهار مضراب»، «بیداد»،

«ضربی بیداد» ( به یاد فیروز فرخ)، «فرود» و «دوضربی» است.

در «در آمد»، بداهه با چرخشی در تمام پرده های دستگاه همایون، شنونده را در فضای صوتی کل کار قرار می دهد. در «ضربی براساس کرشمه»،

ترکیبی از وزن های سه و شش ضربی هم خانواده، راه را برای قطعه بعدی که آن هم وزن شش ضربی دارد هموار می کند و در میان قطعه با حفظ ریتم

توسط تمبک، به مقام چکاوک به صورت آوازی اشاره می شود. در ادامه «چهار مضراب» نواخته شده که به گفته حمید متبسم «با وزن شش تایی معمول

چهار مضراب های سنتی که از دل قطعه قبل پدید می آید و با چرخش در مقام های در آمد، چکاوک، بیداد و اوج در پایان به وزن و ملودی کرشمه باز

می گردد.»

قطعه «بیداد» نغمه هایی در پرده بیداد و اوج است و «ضربی بیداد» ( که به یاد فیروز فرخ، از دوستان نزدیک و از دست رفته حمید متبسم ساخته شده)

با وزن ترکیبی پنج تایی آرام در پرده بیداد، با پایه ای روی این پرده، پیوندی میان ملودی های میان پایه ها بر قرار می کند. متبسم می افزاید: «در میان

این اثر، با تغییر وزن از پنج به ده تایی با حفظ سرعت عمومی ریتم با تغییر تقسیمات از چنگ به دو لا چنگ از وزن دو، سه به چهار، سه، سه، در همان

زمان دست می یابد که برای لحظاتی حالتی شوریده به قطعه می دهد و در نهایت با بازگشت به وزن پنج تایی پیشین و تکرار تم آغازین به پایان می

رسد.»

«فرود» ملودی کوتاهی است از پرده بیداد به درآمد همایون و واپسین قطعه «دوضربی» بداهه نوازی در تمام مقام های همایون بر وزنی دو ضربی است

که در نهایت با ایست روی پرده شاهد چکاوک و تبدیل وزن از دو به هشتایی: دو، سه ، سه، بدون تغییر سرعت عمومی با تغییر تقسیمات به وزن سریعی

می رسد و با تکرار چند پاساژ کار را به پایان می رساند.

به طور کلی در این آلبوم، صاحب اثر سعی بر حفظ تم اصلی و پیوند میان بخش های گوناگون از راه تکرار موتیف ها و ملودی های کلیدی دارد. این

روش را در دیگر آثار دیگر وی نیز می توان یافت.

حمید متبسم (متولد ۱۳۳۷ در مشهد)، تار نوازی را در آغاز نزد پدرش علی متبسم وسپس در دانشسرای هنر و کلاس های شبانه هنرستان موسیقی ملی نزد

حبیب الله صالحی، زیدالله طلوعی و هوشنگ ظریف آموخت. وی از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۲ ضمن تدریس و نوازندگی در کانون فرهنگی هنری چاووش،

فراگیری ردیف موسیقی ایرانی را نزد محمد رضا لطفی پی گرفت و چندی نیز از تجربیات حسین علیزاده بهره مند شد. متبسم در سال ۱۳۶۵ به آلمان

مهاجرت کرد. در ۱۳۶۸ گروه چکاوک را تشکیل داد و در ۱۳۷۰ همراه با شماری دیگر از هنرمندان موسیقی ایرانی، گروه دستان را پایه گذاری کرد.

این گروه همچنان فعالانه کنسرت هایی را در سراسر جهان برگزار می کند و نقش مهمی در شناساندن موسیقی ایرانی در برون مرز ایفا کرده است.

بهنام سامانی (نوازنده تمبک در این اثر) متولد ۱۳۴۶ در چهارمحال و بختیاری است که از نوجوانی نزد داریوش محبی به فراگیری تمبک پرداخته و از

سال ۱۳۸۰ با گروه دستان همکاری داشته است. سامانی اکنون در آلمان ساکن است و برنامه های گوناگونی را در مراکز فرهنگی این کشور به اجرا

درآورده است.

از دیگر آثار حمید متبسم که تا به امروز انتشار یافته اند می توان به آلبوم های «بوی نوروز» (اجرا: گروه دستان، با صدای ایرج بسطامی)، «حنایی» (

اجرا: گروه دستان، با صدای سیما بینا)، «دستان» (سه نوازی با حسین بهروزی نیا: بربت و پژمان حدادی: تمبک) و «نوای دریا» (تکنوازی سه تار)

اشاره کرد.

پژمان اکبرزاده

پژمان اکبرزاده

۱ نظر

بیشتر بحث شده است