سجاد پورقناد
اگر در جمع موسیقیدانان موسیقی ایرانی باشید، حتما” شنیده اید که گاهی نوازندگان به هم توصیه هایی راجع به بالاتر یا پائینتر بردن پرده های سازها می دهند و بعد از تغییر دستگاه،
دوباره نوازنده را می بینیم که پرده ها را به جای اولیه خود باز می گرداند! حتما” این سوال برای شما پیش آمده که آیا جایگاه مشخصی برای نتهای مختلف در موسیقی ایرانی وجود ندارد؟
بهترین جواب برای این پرسش اجراهای دقیق جلیل شهناز و احمد عبادی است.
اگر با دقت به ساز این اساتید گوش کنید متوجه خواهیم شد که محل دقیق قرارگیری پرده ها برای این اساتید با عوض شدن دستگاه تغییر می کند.این اتفاق در سازهایی مانند ویلن و کمانچه
و در آواز به صورت ناخوداگاه اتفاق می افتد، یعنی نوازنده یا خواننده بدون اینکه متوجه شود بطور ناخودآگاه نت تغییر یافته را کمی بالاتر یا پایینتر (زیرتر یا بمتر) اجرا می کند.
البته این موضوع مختص موسیقی ایرانی نیست!
(این موضوع را زمانی متوجه شدم که در حال اجرای همزمان با نواری از اجرای سونات ۱ باخ برای ویلن بودم؛ در یکی از تمرینها نت “می” را برای امتحان با سیم آزاد اول که همصدا
بود چک کردم و متوجه شدم که همیشه بطور نا خودآگاه این نت را کم می گرفتم! و نوازنده آن اجرا هم که ویرتوزی مشهور بود این نت را کم می گرفت! بعد که آن نت را سرجایش گرفتم
متوجه شدم، این قسمت دچار ضعف شد و دریافتم که “می” در آن قسمت به نت “ر” کشش داشته.) در موسیقی ایران که از نتهای ربع پرده ای هم استفاده می کند این موضوع نمود زیادی
دارد.
تکنوازی سه تار ، استاد احمد عبادی از آلبوم سلسله عشق
چند سال قبل که استفاده از پرده های پلاستیکی متداول شده بود، عده ای از نوازندگان تار و سه تار بخاطر عدم جابجایی سریع این پرده ها توسط نوازنده لب به اعتراض گشوده بودند. (
استفاده از پرده های نایلونی به خاطر عمر زیاد و اجرای آسان ویبره روی این پرده ها بود) البته در پایین دسته بخاطر نزدیک بودن نتها و نمود پیدا نکرن نتهایی که چند کوما فالش هستند
(نسبت به آن دستگاه) این پرده ها هنوز بکار می رود.
پس نتیجه می گیریم که موسیقی ما هم از پرده های ریزتری نسبت به پرده ها ی رسمی تقسیم شده است، ولی احتمالا” بخاطر سختی انتقال این موضوع به مخاطب (مخاطب موسیقیدان)،
هنوز نتها را به پرده و نیم پرده و ربع پرده (نه ریزتر!) تقسیم می کنیم و در بین نوازندگان آماتور و حتی موسیقیدانان کلاسیک غربی این مسئله جا نیفتاده و فقط گاهی بصورت تجربی
بعضی نوازندگان از این تغییرات برای خوش صداتر شدن اجرای موسیقیشان استفاده می کنند. شاید یکی از دلایل شیرینتر شدن نوازندگی با استفاده از ویبره و اشاره در موسیقی بخاطر
همین موضوع باشد.
۱ نظر