گفتگوی هارمونیک
«دکتر داریوش صفوت» در ارتباط با کیفیت نوازندگی مختاری، در کتاب «پژوهش دربارهء استادان موسیقی ایران و الحان موسیقی ایرانی» می‌نویسد: «وی در اجرای ردیف روی ویولن بی‌نظیر بود و تمام مضراب‌های تار و سه تار را با آرشه ویولن اجرا می‌کرد.»
اما به اعتقاد ما آنچه که مختاری را از سایر موسیقیدان‌های دورهء خودش جدا می‌کند و در پلهء بالاتری قرار می‌دهد، بیش از هر چیز دیگر حس آهنگسازی اوست. چیزی که در آن زمان شاید چندان مورد توجه قرار نمی‌گرفت.
وی بی‌اینکه اطلاعات آکادمیک آهنگسازی داشته باشد، به واسطهء ذهنیت خلاق و هوش سرشار و نگاه زیباشناسانه‌اش، موفق به ساختن آثاری پرارزش و ماندنی می‌شود.
قطعات مختاری سرشار از ملودی‌هایی لطیف و دل‌انگیز است.
این ملودی‌ها به‌طور کاملا هوشیارانه‌ای پرداخت می‌شود و بسط می‌یابد تا جایی که قطعه را از استحکام و انسجام خاصی برخوردار می‌سازد.
وی هم عصر درویش خان است و هرچند که در بسیاری از موارد صرفا نوازندهء گروهی است که درویش خان آن را سرپرستی می‌کند، اما این دو استاد همگام باهم موسیقی ایرانی را پیش می‌برند.
درویش خان با اینکه نوزده سال از مختاری بزرگتر است و ظاهرا تجربیات بیشتری از او دارد، نه تنها آثار مختاری را خود شخصا می‌نواخت، بلکه آنها را به شاگردانش نیز می‌آموخت و چون شاگردان زیادی داشت سبب ترویج این آثار شد.
از نوآوری‌های مهمی که آن دوران در زمینه موسیقی ایرانی صورت گرفت، ساخته‌شدن پیش‌درآمد و در واقع اضافه شدن این فرم به موسیقی ماست.
اما به درستی معلوم نیست که این ابداع توسط درویش خان صورت گرفته یا مختاری در ساختش همت گماشته.
خالقی در همان کتاب می‌نویسد: «آنچه مسلم است مبتکر پیش‌درآمد به سبک امروز، درویش خان است.» اما «عزیز شعبانی»، در کتاب خود موسوم به «شناسایی موسیقی ایران» می‌نویسد: «ابتکار ساختن پیش‌درآمد به سبک امروزی از رکن الدین خان است که بعدا درویش خان آن را توسعه داد» ولی خالقی همانجا داستانی را نقل می‌کند که ابتکار ساختن پیش‌درآمد بیشتر متوجه مختاری می‌شود: «می‌گویند در موقعی که بنا شد کنسرتی داده شود، به هنگام تمرین رکن الدین خان پیشنهاد کرد خوب است اول قطعه‌ای را با هم بنوازیم و بعد از آن به آواز بپردازیم. سؤال شد کدام قطعه را؟ پیشنهاد دهنده گفت من آهنگی به این سبک دارم. حضار میل به شنیدن پیدا کردند و سازنده آهنگ، آن قطعه را نواخت و مورد پسند واقع شد. بنا به پیشنهاد مشیر همایون، به مناسبت اینکه پیش‌درآمد آوازی زده می‌شد، به پیش‌درآمد موسوم شد.»
اما مهمتر از داستان پیش‌درآمد، سبک و سیاقی که این دو هنرمند در آثار خود به کار می‌گیرند و حتی قطعاتی که بعدها نوازندگانی مثل: «علی اکبر شهنازی»، «رضا محجوبی»، «مرتضی نی‌داود»، «ابراهیم آژنگ»… و دیگران تا به امروز ساخته‌اند، تأثیری غیر قابل انکار از روش این دو دارند.
۱ نظر