بوی نوروز

برآمد باد صبح و بوی نوروز

بکام دوستان و بخت پیروز

مبارک بادت این سال و همه سال

همایون بادت این روز و همه روز

قصد داشتیم در این روز به اتفاقات مهم موسیقی سال بپردازیم، اما از آنجا که سال گذشته شیرینی قابل توجهی در موسیقی نداشتیم، نگاهی به آلبوم گرانقدر “بوی نوروز” انداختیم به امید

این طلسم شکسته و سالی پر بار برای موسیقی این مرز و بوم داشته باشیم.

هفت سال پیش حمید متبسم آلبوم “بوی نوروز” را روانه بازار کرد که اهالی موسیقی را به تحسین واداشت. متبسم با این اثر چنان جایگاهی در جامعه موسیقی یافت که هنوز وقتی صحبت

از ارکستراسیون ایرانی می شود نام او در کنار هنرمندان پرکاری چون فرامرز پایور و حسین علیزاده می آید. با اینکه “بوی نوروز” یک اثر استثنایی در میان آلبومهای کم تعداد متبسم

است (که به عقیده نگارنده هیچ یک از آثار ایشان – حتی “بامداد” – به قدرت و استحکام “بوی نوروز” نبود) ولی به قدری فرم آهنگسازی و تنظیم این اثر بدیع و زیباست که همین آلبوم

توانسته بدعت گذار فرم جدیدی در تصنیف موسیقی برای گروه سازهای ایرانی باشد.

گذشته از قدرت آهنگسازی این اثر، آواز مرحوم ایرج بسطامی هم در این آلبوم در اوج خود بوده و می توان گفت “بوی نوروز″ اگر بهترین آواز بسطامی نباشد، جزو بهترینهاست. البته به

این نکته هم باید توجه داشت که یکی از دلایلی که بسطامی توانسته بخوبی در این اثر تواناییهای خود را به نمایش بگذارد، کوک مناسب گروه با صدای بسطامی است که در بعضی از

آلبومهای بسطامی مخصوصا” در این آلبومهای آخری متاسفانه بی توجهی آهنگساز به این موضوع دیده می شود.

“بوی نوروز” از قسمتهای متنوعی تشکیل شده که به جز دو قطعه همگی ساخته متبسم است. این دو قطعه یکی “جنگ” ساخته علی اکبر شهنازی و دیگری تصنیف “عقرب زلف کجت” –

منسوب به علی اکبر شیدا – است.

هر دوی این قطعات قبل از این برای ارکستر تنظیم شده بودند؛ “جنگ” با ارکستر مضرابی توسط حسین دهلوی تنظیم شده بود که آن هم روایتی زیبا از این قطعه بود و شاید نسبت به تنظیم

متبسم کمی نزدیکتر به نام قطعه است. تنظیم متبسم در این آلبوم از “جنگ” خلاقانه و زیباست؛ او قسمتهایی را هم به این قطعه اضافه کرده که به لطف قطعه افزوده … “عقرب زلف

کجت” قبل از انقلاب هم با ارکستر گلها و آواز پوران اجرا شده بود که آن هم از نقاط قوت بالایی برخوردار بود، مخصوصا” آواز پوران در این تصنیف روانی و قدرت چشمگیری دارد.

قسمتی از “عقرب زلف کجت” با صدای ایرج بسطامی

قسمتی از″عقرب زلف کجت” با صدای پوران

شاپوری

با اینکه این دو قطعه توسط متبسم به زیبایی تنظیم شده بودند، تنظیمهای قبلی این دو اثر همچنان شنیدنی است. تکنوازان آلبوم “بوی نوروز” غیر از حمید متبسم، پشنگ کامکار، حسین

بهروزی نیا، محمد علی کیانی نژاد هستند.

در میان تکنوازای ها شاید تکنوازی کیانی نژاد بیشتر در یادها مانده چراکه مانند اکثر تکنوازیهایش ملودیک و مختصر و مفید بود (البته بنظر می رسد که این دست تکنوازیهای کیانی نژاد

بداهه نبوده و از قبل آماده شده است که اگر هم اینگونه باشد، هیچ اشکالی به آن وارد نیست و خوب است که هنرمندان دیگر هم چنین کنند تا شنوندگان بخاطر نداشتن حضور ذهن نوازنده

هنگام اجرا، شاهد جملات پیش پا افتاده و ملال آور نباشند)

بشنوید تکنوازی کیانی نژاد

در میان آوازهایی که در این آلبوم اجرا شده، جواب آوازهایی می شنویم که توسط کل ارکستر نواخته می شود. این اقدام با اینکه بدعتی نو نبوده (نمونه های قدیمی هم از این شیوه در

موسیقی ما یافت می شود) ولی به شکل نو و زیبایی ساخته شده که هر جواب مستقلا” شنیدنی است.

“چهارمضراب تار” در چهارگاه، یکی از قطعات “بوی نوروز″ است که با حدود ۱۹ دقیقه طولانی ترین قسمت این آلبوم است. این قطعه گفتگویست میان تار و ارکستر سازهای ایرانی که

اجرای متبسم و سیامک نعمت ناصر در آن چشمگیر است. کلا” قطعات اجرا شده در “بوی نوروز” از ویژگی تکنیکی بالایی برخوردار است همچنین نقش سازها که بصورت مشخص

هرکدام در جای خود و با امکانات خود به گروهنوازی می پردازند، نکته ای قابل تحسین است که کمتر در گروه نوازی ارکسترهای سازهای ایرانی مورد توجه قرار گرفته است.

با وجود مشقات اجرایی این آلبوم در اجرای زنده، حمید متبسم در کنسرتی این اثر را بصورت زنده اجرا کرد (البته با تفاوتهایی با آلبوم اصلی، مثل اجرای تصیف “سروسیمین” ساخته

کیانی نژاد، همچنین تکنوازی کیهان کلهر و سیامک نعمت ناصر…) یکی از تصنیفهای این آلبوم “باده شبگیر” در همایون است که اوج خلاقیت آهنگسازی و تلفیق شعر و موسیقی حمید

متبسم را به نمایش می گذارد.

این تصنیف از لحظه ای که با پیتزیکاتوهای نوازندگان کمانچه آغاز می شود تا تریلهای نوازنده نی برای آماده سازی فضای کادانس پایانی تماما” تصاویر دل انگیز و بدیع است که شنونده

را مجذوب و مبهوت می کند. قطعات آلبوم “بوی نوروز” که در چهار مایه سه گاه، چهارگاه، همایون و اصفهان هستند، همگی زیبا و دلنشین هستند، شیوه مینیاتورگونه و لطیف آهنگسازی

تک تک این آثار جای صحبت بسیاری دارد که در این مجال نمی گنجد. در پایان امیدوارم که در سال جدید چنین آثار ارزشمندی را در فهرست کارهای هنرمندان شاهد باشیم.

قسمتی از “باده شبگیر”