نقشها بر روی جدولی با تقسیمبندیهای بسیار منظم کشیده شدهاند. هر جدول دارای خانههای کوچکتر و هر خانه دارای پنجرههای کوچکتر است. تعداد خانهها بر اساس نوع نقش افزایش وکاهش مییابد. هر خانه دارای دو پنجره عمودی و ده پنجره افقی است، که روی هم صد پنجره را تشکیل میدهند.
از این رو نقش باید از روی شماره پنجرهها و خانهها گفته شود.
نقشخوان میتواند برای گروهی قالیباف، همزمان نقش بخواند، اما همه بافندگان، یا باید نقش مشترک داشته باشند یا یک نقش قرینه را ببافند. اگر در پشت قالیای که عرض آن زیاد است، چند کارگر قالی نشسته، و نقشها مشترک نباشد، نقشخوان میتواند برای یک بافنده نقش بخواند. همچنین اگر در یک کارگاه چند دار قالی وجود داشته باشد اما نقشها مشترک نباشد، نقشخوان فقط میتواند برای یک بافنده نقش بخواند.
همچنین اگر در یک کارگاه چند دار قالی وجود داشته باشد و همه نقشها در دارهای مختلف شبیه به هم باشند، نقشخوانی را میتواند یک نقشخوان به عهده بگیرد.
(۲۱)
دارهای قالی به صورت افقی و عمودیاند. معمولاً در کارگاههای کوچک خانکی یا چادرهای عشایر از دار افقی استفاده میکنند. در قالیبافی با دار افقی بافنده، قالی را بدون نقش، ذهنی و به بداهه میبافد و اگر از نقش برای بافتن استفاده کند، از همان شرایط نقشخوانی دارِ عمودی، پیروی خواهد کرد؛ با این تفاوت که در قالیبافی افقی همیشه نقشخوان و بافنده یکی است، زیرا در این نمونه از قالیبافی، سرعت کار مانند کارگاههای بزرگ کنترلشده و دارای اهمیت نیست و قالیها، اندازه کوچکی دارند (اینگونه از قالیها را افشاری مینامند).
(۲۲)
مراحل فراگیری نقشخوانی به این ترتیب است ۱- فراگرفتن قالیبافی ۲- شناختن کلیه رنگها ۳- فراگیری نقشچینی ۴- فراگرفتن نقشبینی ۵- فراگرفتن نقشخوانی (قالیبافان معتقدند قالی بر چهار رکن استوار است: ۱- بافنده خوب ۲- نقش خوب ۳- رنگ خوب ۴ ـ نقشخوان خوب).
پی نوشت
۲۱- گفته میشود «غلامعلی» نقشگویی بوده است بسیار مالدوست و خسیس. او چهار خانه در کنار هم داشته است. دو خانه سمت راست کوچه و دو خانه روبهروی آن (سمت چپ). در هر خانه چند کارگر و دار قالی برپا بوده است. غلامعلی برای صرفهجویی در هزینه، و استفاده نکردن از نقشخوان به تنهایی در وسط کوچه میایستاده و با صدای بلند برای هر چهار خانه نقش میگفته است. او قالیها و نقشها را «همپو» (همپو بودن یعنی همنقش بودن و از یک سو بردن) میکرده است تا کارگران همزمان از یک نقشخوان پیروی کنند. و این در حالی است که گروه بسیار زیادی از نقشخوانها وقتی در کنار هم در یک کارگاه همزمان از یک نقشخوان پیروی کنند و این در حالی است که گروه بسیار زیادی از نقشخوانها وقتی در کنار هم در یک نمایشگاه مشغول به کار میشدند، نقشخوانی که از صدای بهتری برخوردار میبود، صدای خود را پایین میآورد تا نقشخوان دیگر دلسرد و ناامید نشود. در عین حال گاه نیز اتفاقی میافتاده است که برخی از نقشخوانان همدیگر را از دور خارج میکردند.
۲۲- حتی نقشخوانان حرفهای و استادان معتبر در این زمینه هم نمیتوانند بدون در اختیار داشتن نقش، نقشخوانی کنند.
مقام موسیقایی
۱ نظر