گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

صبا از زبان سپنتا (۱)


استاد ابو الحسن صبا در سال ۱۲۸۱ هجری‌ شمسی در تهران تولد یافت. پدر او کمال السلطنه‌ که مردی ادیب و هنرمند بود، ابو الحسن خان‌ شش ساله را برای فراگرفتن سه تار نزد میرزا عبد الله‌ هدایت کرد. صبا سه تار را از استاد زمانه میرزا عبد الله و درویش‌خان، سنتور را از میرزا علی اکبر شاهی، تنبک را از حاجی خان، کمانچه را از حسین خان اسماعیل‌زاده، فلوت را از اکبرخان و ویلن را از حسین هنگ آفرین فرا گرفت.

تحصیلات مقدماتی صبا و آموختن زبان‌ انگلیسی در مدرسهء آمریکایی تهران انجام‌ پذیرفت.

او در مدرسهء کمال الملک نقاشی‌ آموخت و علاوه بر آن به منبت‌کاری، گلدوزی، نجاری ظریف، زرگری، حسن خط به ویژه خط شکسته و شعر و ادبیات فارسی وقوف داشت.

در اواخر سال ۱۳۰۲ که مدرسهء عالی موسیقی‌ به همت استاد علینقی وزیری تأسیس شد، ابوالحسن خان بیست و یک ساله، برای تحصیل‌ قواعد علمی موسیقی ایرانی به آنجا پیوست و با نظریات و تعلیمات وزیری آشنا شد. در کوتاه زمانی وزیری او را به عنوان تک نواز ارکستر مدرسهء عالی موسیقی انتخاب کرد و تعلیم‌ موسیقی در یکی از کلاس‌های همان مدرسه به‌ صبا واگذار گردید.

صبا در فروردین ۱۳۰۶ همراه با ارکستر مدرسهء عالی موسیقی برای انجام کنسرت به رشت‌ رفت. مردم گیلان که از نوای دلنشین ویلن صبا محفوظ شده بودند، تقاضای تأسیس یک مدرسهء موسیقی کردند، وزیری «مدرسهء صنایع ظریفه‌ رشت» را دایر کرد و ریاست آنرا به صبا واگذار کرد.

این موقعیت، فرصتی را برای صبا فراهم کرد که برخی‌ ایام به وسیلهء اسب از راه‌های مال‌رو و صعب العبور جبال البرز به روستاهایی مانند: عمارلو، دیلمان و رسپیلی رفته آهنگ‌های محلی آن نواحی را جمع‌آوری و آنها را به خط نت بنویسد. صبا اولین‌ موسیقی‌دان ایرانی است که به گردآوری و ثبت و اجرای موسیقی محلی همت گماشت.

صبا برای‌ نیل به مهارت بیش‌تر در نواختن ویلن از تعلیمات‌ «سرژ خوتسیف» استاد برجسته ویلن کلاسیک در تهران بهره‌مند شد و بر اثر آشنایی با رموز این ساز به خوبی دریافت که ویلن با تن درخشان و گسترهء وسیع صوتی که دارد، برای اجرای موسیقی ایرانی‌ کاملا مناسب است و حالات موسیقی ملی را به خوبی عرضه می‌دارد. به همین جهت او آنچه‌ می‌دانست به ویلن انتقال داد و یک مکتب‌ مخصوص برای این ساز خوش صدا ایجاد کرد.

استاد صبا از سال ۱۳۱۰ در منزل شخصی‌ خود واقع در کوچه ظهیر الاسلام کلاس آموزش‌ ویلن دایر کرد، ولی از تدریس سنتور، سه تار و آواز نیز به شاگردان مستعد و علاقه‌مند مضایقه‌ نداشت. او از حدود سال ۱۳۰۶ به تدریج به‌ نوشتن آوازها و دوره کتاب‌های آموزشی خود پرداخت که برخی را خود به چاپ رسانید. در بین‌ سال‌های ۱۳۰۶ تا ۱۳۱۸ صفحات گرامافون از ساز صبا در تهران و سوریه ضبط گردید که از آن‌ صفحات اینها از همه مشهورتر است: «ای وطن» از

وزیری که قطعه مشهور «زرد ملیجه» را در بین‌ آهنگ آن با ویلن اجرا کرده است، ابو عطا و حجاز، بیات ترک، «زنگ شتر» و بیات اصفهان. در بین‌ صفحات ضبط شده در سوریه صفحه‌ای را با ذکر «به یاد غزاله» اجرا کرده است که به نام یکی از دخترهای استاد صبا می‌باشد.

از سال ۱۳۱۹ که‌ فرستندهء رادیو در تهران افتتاح شد، صبا در سمت‌ تک‌نواز و رئیس ارکستر به کار پرداخت و از سال‌ ۱۳۲۰ که وزیری مجددا روی کارآمد، با ارکستر همکاری نمود و از همان سال به خدمت وزارت‌ فرهنگ درآمد و در کلاس‌های شبانه هنرستان‌ عالی موسیقی نیز به تدریس پرداخت.

در سال ۱۳۲۴ «انجمن موسیقی ملی» به همت‌ شادروان روح الله خالقی تأسیس شد و صبا تک‌نواز آن ارکستر گشت و در کنسرت‌های آن‌ شرکت داشت و از ۱۳۲۸ که هنرستان موسیقی‌ ملی به همت روح الله خالقی تأسیس شد، صبا در سمت استاد ویلن تا آخر عمر در آنجا به خدمت‌ پرداخت.

ساسان سپنتا

ساسان سپنتا

۱ نظر

بیشتر بحث شده است