گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

سازهای بادی ایران و قابلیت های آنها (۲)

در قسمت قبل به صورت مختصر به تاریخچه نی پرداختیم، در ادامۀ این مطلب به بررسی انواع سازهای بادی هم خانوادۀ نی در ایران و طبقه بندی آنها می پردازیم. سازهای بادی هم خانوادۀ نای کهن را می توان در ابتدا به دو دسته تقسیم کرد:

۱- ساز هایی که حالت استوانه ای دارند و دارای قطر ثابت هستند.

۲- ساز هایی که شکل مخروطی دارند و قطر آنها متفاوت است.

از لحاظ نواختن و نحوۀ تولید صوت، ساز های بادی ایران به دو دسته تقسیم می شوند:

۱- سازهایی که نواختن و تولید صوت در آنها به وسیلۀ ارتعاش زبانه ای تیغه ای (قمیش) صورت می گیرد؛ مانند سورنا.

سورنا

۲- سازهایی که هوا بدون هیچ واسطه ای در لولۀ صوتی دمیده می شود و از ارتعاش مستقیم هوا درون لوله، صوت حاصل می شود؛ مانند نی.

نی


ساز های بادی ایران از لحاظ ساختار و جنس بدنه به ۳ دسته تقسیم می شود.

۱- ساز هایی که از نی یا چوب ساخته می شود.

۲- ساز هایی که از جنس فلز ساخته می شوند. معمولا این فلزات شامل مس یا برنج می شوند.



کرنای خراسان – مشهد

۳- ساز هایی که بدنه آنها از استخوان یا شاخ حیوانات ساخته می شوند. مانند انواع قشمه (دوزله)



قشمه

ساز های بسیاری در موسیقی نواحی و مناطق ایران وجود دارند که هر یک رنگ و صدای منحصر به فرد خود را داراست و هر یک دارای ساختاری متفاوت می باشد.

ساز هایی مانند سورنا، کرنا (کرنای)، مارنای، قشمه (دونی، دوزله، جفتی)، بالابان یا نرمه نای، نی انبان، نی لبک، سوتک، دونلی، مزمار، شاه نای، نای نرم، دونای، شمشال و…


audio file
بشنوید نمونه ای از صدای سورنا را

audio file
بشنوید نمونه ای از صدای قشمه استاد علی آبچوری را

شاید نی هفت بند را بتوان نماینده ای از تمامی سازهای ذکر شده در موسیقی ملی ایران دانست که همیشه در تکنوازی ها، بداهه نوازی ها و گروهنوازی، جایگاه ویژۀ خود را داشته و جزعی از نمادهای موسیقی ملی ایران محسوب می گردد.



دوزله


از هنرمندان معاصر این ساز می توان از بزرگانی چون سلیمان اصفهانی، ابراهیم آقاباشی، نایب اسدالله خان، یدالله میرزا معروف به شاه یدی، قلی خان تعزیه خان، علی خان معروف به نایب السلطنه، سرمست عراقی، حسن کسایی، محمد موسوی، احمد انوشه، محمد حدادیان، حسن ناهید، محمد علی کیانی نژاد، عبدالنقی افشار نیا، جمشید عندلیبی، حسین عمومی، بهزاد فروهری و… نام برد.

audio file
بشنوید نی نوازی استاد نایب اسدالله را


audio file
بشنوید نی نوازی استاد حسن کسایی را


audio file
بشنوید نی نوازی استاد محمد موسوی را


audio file
بشنوید نی نوازی استاد محمد علی کیانی نژاد را


در ادامۀ این بحث به بررسی اجمالی تعدادی از ساز های محلی ایران و پس از آن به بررسی ساختار نی هفت بند خواهیم پرداخت.

علیرضا جواهری

علیرضا جواهری

۱ نظر

بیشتر بحث شده است