گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

انتشار «نوشته های پارسی موسیقی» در سوئد

به تازگی، دانشگاه اوپسالا در سوئد، کتابی با عنوان «نوشته های پارسی موسیقی: از ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ میلادی» منتشر ساخته است. این کتاب در واقع پایان نامه دکترای مهرداد فلاح زاده، موسیقی شناس ایرانی مقیم سوئد است که با ارائه آن موفق به دریافت دکترای اتنوموزیکولوژی از دانشگاه مذکور شده است.

در این اثر ۲۶۸ صفحه ای که به زبان انگلیسی به چاپ رسیده کوشش شده شکل گیری نوشته های موسیقی ایران (در زمینه های گوناگون) از آغاز سده یازدهم تا پایان سده پانزدهم میلادی مدون و بررسی شود؛ دوره ای که می توان آنرا دوره کلاسیک نوشته های پارسی در زمینه موسیقی نامید. پیدایش ادبیات موسیقی ایرانی به عنوان بخشی از ادبیات روشنفکری ایران در این دوره، نتیجه تمرکز زدایی فرهنگی و سیاسی از مرکز خلافت عباسیان بود.

به گفته مولف، «مهمترین نتیجه بدست آمده از این پژوهش، روشن شدن دو نگرش در نوشته های پارسی موسیقی است»؛ نگرش مذهبی و غیر مذهبی. دوره زمانی مورد بحث را می توان به پنج بخش تقسیم کرد. ۱- دوره آغازین (از حدود سال ۱۰۰۰ تا ۱۱۱۰میلادی)، ۲- نخستین میان پرده (از حدود ۱۱۱۰ تا ۱۱۷۵)، ۳- دوره تثبیت (از حدود ۱۱۷۵ تا ۱۲۹۹)، ۴- نخستین دوره طلایی (از حدود ۱۳۰۰ تا ۱۴۵۵) و ۵- دومین میان پرده (از حدود ۱۴۳۵ تا ۱۵۰۰).

کتاب با سپاسنامه، توضیحاتی درباره شیوه نگارش نام های پارسی و عربی به کاربرد شده در متن با الفبای انگلیسی، اختصارات و پیشگفتاری نسبتا مفصل که در آن از زمینه تاریخی، شیوه و اهداف کار سخن گفته شده آغاز می شود. نویسنده در بخشی از پیشگفتار یادآوری می کند که گرچه در چهل سال گذشته شماری از دانشگاهیان مانند محمد تقی دانش پژوه، تقی بینش، محمد تقی مسعودیه و منزوی برای توجه جلب کردن به این میراث ادبی-موسیقایی کوشیده اند ولی هنوز بر کسی روشن نیست که چه تعداد رساله مفقود شده یا اگر موجود است در کدام مجموعه خصوصی از نظر دور مانده است.

در کتاب، پنجاه اثر درزمینه موسیقی اعم از رساله و مقاله مورد بررسی قرار گرفته است؛ چه آنها که مستقلا به موسیقی اختصاص دارند و چه آنها که بخشی از کتاب یا رساله ای دیگر هستند. کاتالوگ های متعددی که توسط کتابخانه های مختلف انتشار یافته برای منعکس ساختن رساله های پارسی موسیقی در این کتاب بررسی شده که از میان آنها اثر محمد تقی مسعودیه – جامع ترین اثر در این زمینه – که در سال ۱۹۹۶ در مونیخ به زبان فرانسوی به چاپ رسیده و آثار منزوی (چاپ ۱۳۵۱-۱۳۴۸) و محمد تقی دانش پژوه (چاپ ۱۳۴۹) جایگاه ویژه ای دارند.

فعالیت های پژوهشی در این حوزه بیشتر از سوی موسیقی دانان و چهره های دانشگاهی ایران صورت پذیرفته است. تنها چهره غیر ایرانی که در این زمینه اقداماتی جالب توجه کرده، ستوری (Storey) است. وی در کتابی که در سال ۱۹۷۷/۱۳۵۶ درباره ادبیات پارسی به چاپ رسانده، چهل و هفت نوشته پارسی موسیقی را به کوتاهی معرفی کرده است.

در نخستین گفتار از کتاب «نوشته های پارسی موسیقی» از مهرداد فلاح زاده، ریشه های احتمالی نوشته های پارسی در دنیای باستان بررسی شده است. گفتارهای دوم تا ششم هر یک به دو بخش تقسیم شده اند؛ در بخش نخست، وضعیت فرهنگی، اجتماعی، مذهبی، اقتصادی و سیاسی که طبعا به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر آثار ادبی و فرهنگی آن دورره تاثیر داشته مورد بررسی قرار گرفته و در بخش دوم، زندگینامه نویسنده هر اثر و ویژگی های آثار وی شرح داده شده است. بحث عمیق و آنالیز دقیق آثار، در واپسین گفتار (گفتار هفتم) کتاب صورت گرفته است.

Persian Writing on Music
Persian Writing on Music

پایان بخش مطالب کتاب، پنج پیوست، نام نامه و کتابشناسی است.

مهرداد فلاح زاده، موسیقی شناس و مولف این اثر، در سال ۱۳۴۰ در تهران بدنیا آمد و از ده سالگی در هنرستان عالی موسیقی نزد فریده بهبود و سپس اقدس پورتراب به فراگیری پیانو پرداخت. با شروع دوره متوسطه رشته آهنگسازی را را نزد مصطفی پورتراب آغاز کرد و در سال ۱۳۵۸ موفق به دریافت دیپلم موسیقی از هنرستان عالی موسیقی شدم. دوره دانشگاهی را نیز مدتی در همان رشته نزد کریم گوگردچی ادامه داد.

فلاح زاده در سالهای نخست پس از انقلاب و با تعطیل شدن هنرستان، مدتی با کانون موسیقی چنگ و نوا همکاری داشت. چندی بعد ایران را ترک گفت و از سال ۱۳۶۷ / ۱۹۸۸ در سوئد اقامت گزید. ابتدا در شهر گوته بورگ (Göteborg)و سپس در اوپسالا(Uppsala) به تحصیل در رشته موسیقی شناسی (Musicology) و Musicanthropology پرداخت. در سال ۱۳۷۶ / ۱۹۹۷ با نوشتن پایان نامه ای با عنوان « تاثیر موسیقی اروپایی در نیمه دوم سده نوزدهم و ربع اول سده بیستم» موفق به دریافت فوق لیسانس شد.

در سال۱۳۷۹/ ۲۰۰۰ به رشته ایران شناسی دانشگاه اوپسالا راه یافت و زیر نظر پروفسور بو اوتاس (Bo Utas) ادبیات موسیقی ایران را به عنوان موضوع آخرین پایان نامه خود برگزید و با ارائه آن به اخذ مدرک دکترا از دانشگاه اوپسالا نایل آمد.

پژمان اکبرزاده

پژمان اکبرزاده

۱ نظر

  • hi,I,m elnaz kia.I’m 23 and I’ve got my B.s in computer software.I’m going to go to swed to get my M.S.I’ve played santur for about 8 years.now my master is ARDAVAN KAMKR.I’m worried about my music in swed.I want to know what can I do there?H’m going to get my music teaching licence ;is it useful for me?
    thanks
    elnaz

بیشتر بحث شده است