محمدعلی پورخصالیان
دیگر گفت و گوها اما به سمت و سوی دیگری از نگاه های اهالی فن به کلهر کشیده شد. سمت و سویی که دیدگاه موسیقی دانان و طرفداران موسیقی کلاسیک ایرانی به معنی خالص خود را شامل می شود. یکی از دوستان که نوازنده و مدرس سه تار است و دانش آموخته موسیقی، معتقد بود کلهر در نوازندگی سه تار به مراتب از کمانچه متبحرتر است؛ اما چون فعالیت های کلهر در خارج از کشور بیشتر در زمینه نوازندگی کمانچه بوده، ایشان را بیشتر با عنوان نوازنده کمانچه می شناسند تا سه تار.
به باور این نوازنده و مدرس سه تار، آقای کلهر و نحوه کمانچه نوازی ایشان بیشتر به آهنگ های نواحی و فولکلور متمایل است و با اینکه ایران در کنار ترکیه و هند از معدود کشورهایی است که موسیقی کلاسیک دارد، اما چون برگزارکنندگان فستیوال های موسیقی و آهنگ سازان و گروه های موسیقی شاخه موسیقی جهان (World Music) بیشتر به فرم های بدوی و فولکلور موسیقی شرقی و به ویژه موسیقی ایران علاقه دارند، به نوازندگی خاص کیهان کلهر که مشخصات نزدیک تری به نوازندگی فولکلور دارد تا کلاسیک ایران، توجه و تمایل دارند و همین مسئله باعث شده است تا کلهر استمرار بیشتری در نوازندگی با ویژگی های موسیقی فولکلور و محلی داشته باشد تا کلاسیک ایرانی.
به همین دلیل هم، خارجی ها با این رویکرد، کمانچه کلهر را می پسندند؛ یعنی موفقیت کلهر در خارج از کشور و استقبال از سبک نوازندگی متمایل به موسیقی محلی، باعث شده است تا او مانند نوازنده های محلی کمانچه بزند تا نوازنده های کلاسیکی چون «اردشیر کامکار» یا «رحمت اله بدیعی» که خیلی ژوست و بدون صداهای اضافی ساز می زنند. این در صورتی است که کلهر در گذشته و مثلا در آلبوم «سرو سیمین» این گونه ساز نمی زد و تحت تاثیر استقبال از فعالیت های برون مرزی اش به این شیوه در ساز زدن رسیده است.
در گفت و گو با دوست دیگری از اهالی فن و البته خالص گرا، ایشان استفاده از تکنیک های خاص ویلن مثل پیزوکاتو و ضربه زدن با آرشه و تولید «اصوات اضافی» را به عنوان مصادیقی می داند که کمانچه نوازی را از کمانچه نوازی خارج و به ویلن زنی تبدیل می کند.
تجربه موسیقی کلهر از دید مخاطب خارجی
برای درک بهتر موسیقی کلهر، خصوصا در این نوشته که آثار او را در همکاری هایش با موسیقی دانان خارجی مد نظر قرار داده است، باید آثار او را نه از نگاه یک ایرانی و آشنا به ظرافت ها و خصایص موسیقی ایران، بلکه با نگاهی فارغ از خالص گرایی و حتی نوگرایی تجربه کرد. حقیقت انکارناپذیر در این مسئله و مسائل مشابه در اینجاست که اصولا در همکاری های دو یا چندنفره آن هم میان دو یا چند نفر از فرهنگ و عقبه موسیقایی مختلف، تعامل و تا حدود قابل درکی، سازش رخ می دهد.
این مسئله از طبیعت همکاری و «شبه تلفیق» ناشی می شود؛ زیرا در این نوع همکاری ها تفاهم برقرار می شود؛ تفاهمی براساس ماجراجویی، درک مواضع دو یا چند فرهنگ و عقبه موسیقایی، مدل و رویکرد «بُرد- بُرد» و ارائه چیزی که شاید تا پیش از آن وجود نداشته است.
۱ نظر