سازهای بادی ایران و قابلیت های آنها (۱۰)

برای آهنگسازی که به دنبال اصوات و رنگ های گوناگون است، نی می تواند نقش چند ساز را با رنگ های متفاوت بازی کند. در بسیاری از ساز های بادی موسیقی کلاسیک برای تغییر جنس و رنگ صوتی از سوردین استفاده می کنند، در حالی که در نی می توان چندین صدای متفاوت را با حالات گوناگون تولید کرد.

البته گاهی محدودیت های اجرایی برخی فواصل هم برای آهنگسازان ایرانی که از نی استفاده می کنند، به معضلی دست و پا گیر تبدیل می شود و برای همین گاهی ناچارند به دلیل این محدودیت ها بالاجبار محدودۀ صوتی مورد نظر خود را عوض کنند.

شاید یکی از مهمترین معضلات اجرایی ساز نی فقدان نت سی در محدوده های بم و اوج باشد برای همین نوازندگان نی بالاجبار می بایست برای اجرای گوشه هایی که نیازمند اجرای نت سی هستند، از محدودۀ غیث استفاده کنند.

مشکل دیگر شاید عدم توالی اجرایی محدوده ها به صورت پشت سر هم می باشد.

البته برای رفع این نواقص تمهیدات بسیاری توسط نوازندگان و سازندگان ساز نی اندیشیده شده که در قسمت های آینده به ذکر برخی از آنها می پردازیم.

شاید بتوان تقسیم بندی اصوات نی را از دو زاویۀ متفاوت مقایسه کرد.

در نگاه اول می توان تقسیم بندی اصوات نی را در دو نوع صدای بم خلاصه کرد که اصوات دیگر در ادامۀ آنها می آیند، بم (بم معمولی) و بم نرم.

بشنوید اجرایی را از ترکیب اصوات بم نرم و بم را با نی استاد موسوی

بشنوید اجرایی را از محدوده غیث و اوج را با نی استاد کسایی

از نگاهی دیگر شاید بتوان تقسیم بندی اصوات نی را به چند بخش دیگر تقسیم کرد.

محدودۀ بم، محدودۀ اوج، محدودۀ غیث و محدودۀ پس غیث.

بشنوید اجرایی را از محدوده بم را با نی استاد موسوی

بشنوید اجرایی را از محدوده غیث و پس غیث را با نی استاد کسایی

بشنوید اجرایی را از محدوده اوج را با نی استاد کسایی

بشنوید اجرایی را از محدوده اوج را با نی استاد موسوی

بشنوید اجرایی دیگر را از محدوده اوج را با نی استاد کسایی

بشنوید اجرایی را از ترکیب اصوات بم و اوج را با نی استاد کسایی

بشنوید اجرایی را از محدوده اوج، غیث و بم نرم را با نی استاد موسوی

بشنوید اجرایی را از محدوده بم نرم و اوج را با نی استاد کسایی

در جدول زیر می توانید به محدوده های صوتی نی سل (دو) توجه کنید:

برای نامگذاری نی های متفاوت بهتر است از نت دست بستۀ نی یا بم ترین نت اجرایی آن استفاده کرد که به دلایلی تقریبا سلیقه ای و نامشخص از فاصلۀ پنجم آن برای نام گذاری نی استفاده می شود.

در هر صورت برای معرفی انواع نی سعی می شود از هر دو مدل نامگذاری این ساز ها استفاده شود.

در معرفی محدوده ها و وضعیت انگشت گذاری نی در این مجموعه مقالات سعی می شود نی سل (دو) ملاک سنجش قرار گیرد که دست بستۀ آن در محدودۀ بم، نت دو می باشد.