صادق رنجکش
نگاهی گذرا به سه اثر مهم اسکریابین:
پیانو سونات شماره ۹، اپوس ۶۸:
پس از آنکه اسکریابین سونات شماره ۷ خود را «عشای سپید» خواند، سونات شماره ۹ «عشای سیاه» نام گرفت. سونات شماره ۷، اثری روشن و حتی شادمانه است، اما سونات شماره ۹، از تیره و تار ترین و غامض ترین آثار اوست. این سونات با مقدمه ای کوتاه که حرکتی پایین رونده دارد آغاز شده و پس از معرفی موتیف، مراحل بسط و گسترش را پشت سر میگذارد.
بشنوید سونات شماره ۹ برای پیانو را از اسکریابین
در این اثر بر فاصله نهم کوچک نامطبوع تاکید شده است. سونات با مارشی عجیب و غریب که پس از دی کرشندویی فرو می نشیند، به معرفی بخش کوچکی از مقدمه پیانو سونات شماره ۱۰ پرداخته و پس از تکرار مقدمه کوتاه آغازین، پایان میابد.
بشنوید سونات شماره ۱۰ برای پیانو را از اسکریابین
پیانو سونات شماره ۱۰، اپوس ۷۰:
اسکریابین در سونات شماره ۱۰، از کاشفان موسیقی آتونال و در عین حال نمونه ای از نئورومانتیسم دیررس است.
سونات شماره ۱۰، اجزای گوناگون خود را در یک موومان پیوسته گرد آورده است. مقدمه آن با ۳۸ میزان مدراتو که با تاکید آهنگساز باید «آرام و ناب» نواخته شود، با موتیفی پیوند میابد که مولف اصرار دارد با شور و حرارتی عمیق و مستور نواخته شود و این موتیف با تریل ها تکه تکه میشود.
بشنوید سونات شماره ۱۰ برای پیانو را از اسکریابین
موتیف دوم، خشمناک است و با آلگرویی پراحساس، پیانو را سراسر به جوش و خروش می آورد و با موتیف های قبلی درمی آمیزد. این موتیف اصلی سونات است که با یک پرستو، مقدمه اش را پیش کشیده و آنرا ذره ذره میکند و از بین میبرد.
بشنوید بخشی از سونات شماره ۱۰ برای پیانو را از اسکریابین
در اواخر این سونات، قسمتی بسیار خیره کننده وجود دارد که نشانه نبوغ اسکریابین است و با روشی استادانه و زیبا، رهایی را تجسم میبخشد.
بشنوید بخشی از سونات شماره ۱۰ برای پیانو را از اسکریابین
این اثر را سونات «تریل ها» نام داده اند، اما خود اسکریابین آنرا سونات «حشرات» می نامید.
سمفونی پنجم ”پرومتئوس”، اپوس ۶۰:
بوریس پاسترناک، کار هنری اسکریابین را مورد داوری قرار داده و نوشته است: «هارمونی های سرشار اسکریابین در سمفونی پرومتئوس، در نظر من، صرفا نشانی از نبوغ اوست نه یک غذای روزانه برای روح…».
سمفونی پنجم اسکریابین که اغلب «پرومتئوس» و گاهی «منظومه آتش» خوانده میشود، آخرین اثر ارکسترال او میباشد که در سال ۱۹۱۰ به پایان رسیده است.
اسکریابین در این سمفونی، افسانه یونانی پرومتئوس، خدای آتش را که دو پیکر انسانی از خاک میسازد و با آتش آسمانی به آنها زندگی می بخشد، توصیف کرده است.
پرومتئوس، برای ارکستر وسیعی به نگارش در آمده است. نوای پیانو نیز در بین سازهای ارکستر شنیده میشود و ابتدا انسان را در مرحله تکوینی مجسم میسازد. پس از آن نوای ترومپت، پیدایش اراده را منعکس می کند. نشاط زندگی، باری دیگر با نوای پیانو به گوش میرسد. عشق انسانی نیز، به صورت ملودی ملایمی در ادامه آن شنیده میشود و پس از بسط تم ها، با کودای فاتحانه ای در بیان انسانیت و الوهیت، خاتمه میابد.
در این اثر اصوات هارمونیک به وسیله ترکیب آکوردهای چهارم، پایه قرار میگیرد و گام و تم موسیقی از آن مشتق می شوند.
اسکریابین، یک بخش کامل را برای «تاستیرا پر لوچه» (ساز شستی دار نورها)، به نگارش درآورده که می بایست فضای اجرا را با نورهای رنگارنگ بیاکند و طبق آنها، مجموعه ای از شستی ها نواخته شوند.
پرومتئوس، اثری خیره کننده و به عبارتی پیش فرم ۱۲ تنی است، با لحظه های متعددی از ارکستراسیون احساس برانگیز و هارمونی جسورانه ای که گویی از دنیایی دیگر آمده و یکی از فاخرترین آثار موسیقی قرن بیست به شمار می رود.
بشنوید بخشی از سمفونی پنجم ”پرومتئوس” را از اسکریابین
ببینید تصویری را از صفحه ای از پارتیتور این اثر
منابع:
تاریخ جامع موسیقی، جلد چهارم ”تاریخ موسیقی مدرن”
تفسیر موسیقی
آثار کلیدی موسیقی
راهنمای جامع موسیقی کلاسیک
موسیقی کلاسیک در سده بیستم
۱ نظر