کتابی منحصربفرد درباره موسیقی ژاپن

درباره موسیقی و سازهای کهن ژاپن، سالها پیش در «مجله موسیقی»، نوشتارهایی پراکنده انتشار یافته و به نظر می رسد که متاسفانه هنوز کتاب جامعی درباره این موضوع در دسترس علاقه مندان پارسی زبان نباشد. چنین مشکلی حدود نیم قرن پیش در دنیای انگلیسی زبانان هم وجود داشت و همین کمبود شد که به ویلیام مالم (William Malm) پیشنهاد شود کتابی درباره موسیقی ژاپنی به زبان انگلیسی بنویسد.

مالم از آن روزگار چنین می گوید: «در میان همه کتاب هایی که درباره گل های ژاپن، مراسم چای، جودو، آشپزی و تئاترِ این کشور نوشته شده بود تقریبا هیچ چیز درباره موسیقی ژاپنی وجود نداشت. لذا در فوریه ۱۹۵۶ نوشتن را آغاز کردم.

انرژی و شور جوانی من تا بدان حد بود که در جولای ۱۹۵۷ پیش نویس کار آماده شد… پس از این کتاب، کتاب هایی دیگری هم درباره موسیقی ژاپن نوشتم ولی هیچیک در نیویورک تایمز مورد نقد قرار نگرفت و هیچیک به این گرانی و با جلد گالینگور به چاپ نرسید. به نظر می رسد اطلاعاتی که در نسخه اصلی آن کتاب در ۱۹۵۹ به چاپ رسیده به صورت یک ماخذ استاندارد درآمده و با نهایت شگفتی دریافته ام که حتا در ژاپن نیز به عنوان کتاب درسی مورد کاربرد قرار می گیرد…»

ویلیام مالم که در سال ۱۹۲۹ میلادی (۱۳۰۸ خورشیدی) درایالت ایلینویز در آمریکا متولد شده، لیسانس و فوق لیسانس خود را در رشته آهنگسازی از دانشگاه شمال غرب (Northwestern University) و دکترای خود را در سال ۱۹۵۹ (۱۳۳۸) در رشته موسیقی شناسی تطبیقی (اتنوموزیکولوژی) از دانشگاه کالیفرنیا در لوس آنجلس (UCLA) دریافت کرده است. وی برنده جایزه اتنوموزیکولوژی کویزومی فومیو (Koizumi Fumio) در سال ۱۹۹۳ است.

ویلیام مالم

مطالب نسخه جدید کتاب که با عنوان Traditional Japanese Music and Musical Instruments به وسیله انتشارات بین المللی کدانشا (Kodansha) در توکیو، لندن و نیویورک انتشار یافته در ده بخش اصلی تدوین شده است:

۱- «موسیقی گذشته و امروز ژاپن» (دربرگیرنده دو گفتار درباره فعالیت های موسیقی در جامعه ژاپن در ۱۹۵۹ و موسیقی در تاریخ ژاپن).

۲- «موسیقی مذهبی» (در سه گفتار درباره موسیقی آیین شینتو – که در آن سازهای این موسیقی ، سیستم صوتی، جشنواره برف در ناگونا و شینتوی نوین مورد بررسی قرار گرفته – ، موسیقی بودایی – همراه با توضیح درباره تئوری، اجرا، ساز ها و مراسم – و «موسیقی مسیحی»).

۳- «گاگاکو؛ موسیقی درباری ژاپن» (در سه گفتار: پیشینه موسیقی درباری، سازها، تئوری و عمل).
۴- «نوگاکو» (موسیقی نمایش نُه) که در آن به گستردگی از جنبه های گوناگون این نمایش همچون تاریخ، ساختار، بررسی بخش سازی و آوازی و … سخن به میان آمده است.

۵- «موسیقی بیوا» (همراه با ذکر پیشینه، سازها و محتوای این موسیقی).

۶- موسیقی «شاکوهاچی» .

۷- موسیقی «کوتو».

۸ – موسیقی «شامیسن».

۹- موسیقی «کابوکی».

۱۰- «هنر موسیقی محلی و مردم پسند» که در این بخش نیز ویژگی های ترانه های محلی، موسیقی شهری و موسیقی اقلیت های نژادی ژاپن مورد بررسی قرار گرفته است.

سه پیوست درباره سیستم نت نگاری موسیقی ژاپنی (با درج نمونه های گوناگون)، توضیح درباره محتوای سی.دیِ همراه کتاب با برگردان انگلیسی متن آنها و لیست منابع تصویری – شنیداری نیز در ادامه متن اصلی آمده است. پایان بخش کتاب، واژه نامه ای است که در آن، اصطلاحات رایج در موسیقی ژاپنی به طور کوتاه و روان برای خواننده ناآشنا با موضوع توضیح داده شده است.

هر یک از بخش های گوناگون کتاب، عکس های جالبی از اجرای موسیقی مورد بحث در محل را به همراه دارد و همچنین تصاویر نقاشی شده سازها به شیوه ای کمابیش دقیق، نمونه های آوانگاری شده متعدد و نقاشی های به یادگارمانده از اجرای های موسیقی در سده های گذشته ژاپن نیز همراه با متن است.

برگرداندن این کتاب به زبان پارسی، تاثیر بسیاری در آشنا ساختن علاقه مندانِ پارسی زبان با فرهنگ غنی موسیقیایی و کهن یکی دیگر از ملل آسیایی و همچنین رشته های مشترک احتمالی آن با موسیقی ایران خواهد داشت.