گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

ماهور ملک (قسمت دوم)

جهانگیر ملک (۱۳۱۱ – ۱۳۸۱)


تنبک هایی که توسط جهانگیر ملک بکار گرفته میشد، همگی از دهانه های بزرگی برخوردار بودند و غیر از این، کشیدگی کمتر پوست ساز (نسبت به پوست هایی که معمولا امروز روی این ساز کشیده میشود) دیگر خصوصیت تنبکهای مورد استفاده ایشان بود.

بخاطر ثابت بودن نت پوست تنبک، این ساز در همنوازی ها، از نظر کوک ژوست نیست (مگر اینکه اتفاقی با ساز همنواز کوک باشد) به همین خاطر تنبکهایی که پوست های بمتر یا شلتری دارند، مطبوعیت بیشتری در همنوازی میتوانند داشته باشند. همانطور که کلاویه های انتهای پیانو که نت هایی بم تولید میکنند، حتی برای افراد حرفه ای هم تشخیص دقت آنها مشکل است.

درنتیجه در فرکانسهای بزرگ کمتر فالشی نمود پیدا میکند و مخصوصا” در سازهایی که قابلیت تغییر کوک ندارند، بم بودن میتواند تا حدی این کاستی را بپوشاند؛ هرچند این مشکل به تازگی با اضافه شدن
قسمتی به تنبک
که تنظیم کشیدگی پوست ساز را ممکن میکند حل شده است.

نحوه آموزش استاد نیز به صورت سینه به سینه بود، به این صورت که شاگرد به منزل ایشان رفته و درس جلسه قبل را ارائه مینمود و ایشان ایرادهای فنی شاگرد را همانجا برطرف میکرد و با توجه به استعداد و قدرت یادگیری شاگرد به طور معمول چهار یا پنج میزان از ریتم ها را با صبر و حوصله آموزش می داد و پس از فراگیری شاگرد برای آنکه فراموش نشود آنها را بر روی نوار کاست ضبط میکرد، شاگرد وظیفه داشت درس را در منزل تمرین و در جلسه آینده آن را برای استاد اجرا نماید.

استاد ملک در اواخر عمر برای آسایش و راحتی هنرجویان قصد تاسیس آموزشگاه را داشت، لیکن موانع بسیاری از سوی مسئولین وقت وزارت فرهنگ و ارشاد را پیش روی خود دید که استرس و فشار روحی بسیار زیادی را به او وارد کرد و حتی بسیاری از دوستان و شاگردان ایشان یکی از عوامل سکته قلبی او را، همین مشغله فکری تاسیس آموزشگاه میدانند.

آخرین ضبط و یادگار استاد جهانگیر ملک در منزل هنرمند گرامی فضل الله توکل، نوازنده قابل سنتور، به پیشنهاد جهانگیر خان در دستگاه ماهور اجرا و ضبط شده است: “فضل الله جان! خیلی وقت است ماهور نزده ایم، دلم برای ماهور تنگ شده است…”

جهانگیر ملک در بیستم آذر ماه ۱۳۸۲ در سن هفتاد سالگی بر اثر عارضه سکته قلبی چشم از جهان فرو بست.همان سال روزنامه صبح ایران درباره او نوشت: جهانگیر ملک بعد ازحسین ملک و امیر ناصر افتتاح بزرگترین هنرمند رشته نوازی در ایران بود.

audio file
همنوازی جهانگیر ملک و جلیل شهناز روی دستگاه ماهور

روزنامه های همشهری،همبستگی،جام جم و …نیز هر کدام درگذشت وی را به اطلاع عموم رساندند. مایه تآسف است که مسئولین فرهنگی ایران برای هنرمندی که خالق آثار هنری زیبا و بدیع در ساز تنبک و ارایه دهنده سبکی فنی و در عین حال شیرین، همراه با نهایت احساس یعنی سبک «جهانگیر خان ملک» بوده است مراسم تشییع جنازه ای در خور نام و شخصیت هنری او برگزار نکردند و پیکر او فقط توسط دوستداران، شاگردان و خانواده او تشییع شود.

آیا جهانگیر ملک که به عنوان سفیر تنبک ایران با اجرای تک نوازی (قطعه قطار) در اتحاد جماهیر شوروی سابق به عنوان نوازنده برتر انتخاب میشود و همه در آنجا او را مورد تشویق و تمجید قرار می دهند و یا جهان گیرخانی که برنامه های متعددی در تالار وحدت اجرا کرده و اشک های شوق بر دیدگان علاقه مندان موسیقی بدید آورده بود، از نظر مسئولین وزارت فرهنگ و ارشاد شایستگی آنرا نداشت تا پیکرش از جلوی تالار وحدت تشییع شود؟!

مردمی که از صبح زود و از دور ترین نقاظ ایران به محل تالار وحدت آمده و منتظر مراسم تشییع جنازه این مرد بزرگ از این محل بودند، با نهایت حیرت و تعجب متوجه شدند چنین مراسمی برگزار نمی شود، بنا براین هر کدام با عجله و شتاب به دنبال وسیله نقلیه ای برای رفتن به بهشت زهرا می گشتند تا با استاد خود خداحافظی کنند و البته تعداد کمی از آنها موفق شدند تا به موقع در بهشت زهرا حضور داشته باشند. بی شک این عمل حاکی از بی اهمیتی مسئولین موسیقی ایران به این هنرمند بزرگ است و هیچگاه از خاطر دوستداران او دور نخواهد ماند. روحش شاد و یادش گرامی باد.

مجید حسینی پناه

مجید حسینی پناه

۱ نظر

بیشتر بحث شده است