گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

ارکستر (۱)


ارکستر، کلمه ای آشنا در موسیقی برای همه ماست که اغلب تداعی کننده دسته ای نوازنده است که با نظم و چیدمانی خاص در کنار یکدیگر در حال نواختن هستند و شاید اگر بزرگ باشد یک رهبر هم در جلو آنها به چشم بخورد!

اما معنای حقیقی آن چیست و از کجا آمده؟در طول تاریخ چگونه شکل گرفته؟ چند نوع ارکستر داریم؟ به چند نوارنده میتوان کلمه ارکستر را اطلاق کرد؟برای ساختن یک ارکستر به چند نوع ساز و از هرکدام چه تعداد نیاز داریم؟

می خواهیم بیشتر با ارکستر آشنا شویم و برای این سوالات جوابی شایسته داشته باشیم؛ بهتر است برای دانستن گذشته ارکستر و شکل گیری آن همگام با تاریخ به جلو حرکت کنیم؛ با این دید ابتدایی ترین نوع ارکستر را در مصر باستان شاهد هستیم به این صورت که عده ای دور یکدیگر جمع شده اند و سعی می کنند با هم قطعاتی زیبا از دید هنری خودشان را اجرا کنند؛ که این اطلاعات با توجه به نقاشی ههای بدست آمده از آن دوران بدست ما رسیده است.

در قرون وسطا و اوایل دوران رنسانس، موسیقی از سوی شاهان آن دوره نفی می شود و موزیسینها با انواع تحقیرها و کمبودها مواجه می شوند، بیشتر کتب بر روی شاهان روم اشاره دارند، ولی باید توجه داشت این مسئله مختص به شهر روم نبوده و بیشتر توابع آن نیز درگیر این مسئله بودند؛ به هر حال این مشکل هم با برچیده شدن حکومت آن زمان منتفی شده و موسیقی دوباره جانی تازه میگیرد و به واقع نقطه عطف بزرگی در هنرها به خصوص موسیقی محسوب می شود؛ در حقیقت یک تحول جدی و اساسی در این زمینه است.

در یونان باستان گروه هایی وجود داشتند که همراه با بازیگران نمایش تئاتر آن دوره و در هنگام اجرای نمایشها،ظاهر می شدند و می بینیم که این خوانندگان و نوازنده ها در مکانی بین صحنه و تماشاچیان حضور دارند و در حال اجرای قطعاتی مناسب حال نمایش هستند؛ بسیاری بر این عقیده اند که موسیقی فیلم امروز ما ریشه در همین دوران و همین گروه های موسیقی یونانی دارد؛ (در مقاله های آتی مفصلآ به این بخش -موسیقی فیلم- می بردازم) به این موزیسینهای حاضر در صحنه نمایش «کروس (Chorus)» و به مکانی اختصاصی آنها «ارکستر» (Orchestra) می گفتند؛ این رسم و این نوع نمایشها با گذشت زمان کم کم رو به زوال رفت و فراموش شد.

در قرن یازدهم بود که سازهای در اصطلاح هم خانواده شروع به شکل گیری کردند و به تدریج در رنگهای صوت مختلف و مدلهای متنوع پدیدارشدند که این تنوع در قرون وسطی به کمال رسید که شاید بتوان دلیل آن یک رابطه تنگاتنگ بین خلق آثار موسیقایی بدیع و جهشهای ناگهانی و دور از انتظار در موسیقی و ارکستراسیون و نتیجتآ پدیدار شدن سازهای جدید دانست .

قرن شانزدهم بود که سنت فراموش شده ی یونانی ها از عمق تاریخ ناگهان ظهور کرد و در نمایشها از نوازندگانی در پایین صحنه نمایش استفاده شد و در این جا بود که کلمه ارکستر از نام مکان اجرای قطعات موسیقی به خود گروه نوازنده و موزیسین تغییر یافت و هم اکنون نیز، ما به خود موزیسین ها «ارکستر» می گوییم.


سازهای دوره باروک

در اواخر قرن شانزدهم قطعات ارکستری مدون شده به تفکیک ساز های مختلف- که شاید بتوان به آن مدرن (به معنای امروزی آن )گفت-بوجود آمد. باید در نظر داشت که این گرایش نو و تکامل یافته بدلیل نوشتن آهنگهای مختص به گروهای سازی و ارکستری توسط آهنگسازان بزرگ این قرن است؛ برای سازبندی ارکستر در ابتدا از سازهایی مثل کلاوسن، لوت، فیدل، ربک و فلوتهای ابتدایی استفاده می شد. اگر به تصاویر گنبد کلیسای جامع سارونو که توسط گادنزیو فراری در سال ۱۵۳۵ انجام شده، نگاه کنید میتوانید تعداد زیادی از این ساز ها را مشاهده کنید. در این تصویر یکی از فرشتگان ربک و دیگران هم هارپ، فلوت و… را می نوازند.

همچنین، ارکستری که در سال ۱۶۰۰ میلادی با اوراتوریوی کاوالیدی همراهی میکرد از یک کلاوسن، یک هارپ و دو فلوت و یک ویلا درست شده بود.

همانطور که گفته شد آهنگسازان این دوره تاکید و تلاش زیادی در بوجود آوردن اصوات تازه کردند و درپی همین مطالعات مونته وردی توانست «ویلن ترمولو» و «بیزیکاتو» را ابداع کند که از طرفی فرمهای جدیدی بوجود آمد.

در سال ۱۶۰۷ بود که مونتوردی در اپرای ارفئو از ارکستر بزرگتری بهره برد و از: ویلن، ویلا، ویلن سل، کنترباس، کلاوسن، لوت (عود)، هارپ، تعدادی ساز بادی مانند فلوت، ترومپت و کرنه بعلاوه تعدادی ارگ برای نوشتن این قطعه استفاده کرد.

خانواده گروه سازهای زهی به صورت رسمی در قرن هفدهم به ارکستر راه یافته و کم کم در بخشهای کلیدی ارکستر شروع به خودنمایی میکنند و رفته رفته به این گروه سازی توجه بیشتری می شود و این مهم تا جایی بیش می رود که آنها به نام قلب ارکستر مشهور می شوند.

ادامه تلاشها برای ساخت قطعات زیباتر و بهتر منجر به اصلاحات فیزیکی در سازها و بالاتر رفتن تکنیک های آهنگسازی و نوازندگی گشت وهمچنین سازهای بیشتری به آن اضافه شد و ارکستراسیون دستخوش تحولی جدی گردید، همچنین فرم هایی تازه در موسیقی نمود پیدا کرد؛ آهنگسازان شروع به نوشتن قطعات بزرگتری برای ارکستر کردند که ابعاد آن متناوبآ افزایش می یافت، این قضیه از این لحاظ حائز اهمیت است که این افزایش کمی، در ارکستراسیون همراه با بالارفتن کیفی آن نیز بود.

ملیحه شیدایی فر

ملیحه شیدایی فر

دیدگاه ها ۱۲

بیشتر بحث شده است