بحرانی با افق نامعلوم (۱)

درباره وضعیت نشر موسیقی در ایران
اگر قرار باشد در یک فهرصت کوتاه، فشرده و سریع موقعیت نشر و ناشر در موسیقی را ترسیم کنیم، حاصل جز یادداشتی کوتاه و فشرده و سریع نخواهد بود و آن هم محدود به یک اظهار نظر صرفا شخصی که نه بر داده های آماری استوار است و نه بر پژوهشی متکی به روش و سئوالات معین. این هم که بگویم وضعیت نشر موسیقی در ایران، خراب است و باید مسئولین و دولت به کمک بیایند نه حرف تازه ای است و نه سخن به درد بخوری.

وضعیت نشر و انتشار در موسیقی همیشه خراب بوده است. اگر گاهگاهی، اثری “فروش” نسبتا بهتری- نسبت به سایر عناوین کم فروش یا بی فروش- داشته است. محصول عوامل پیچیده ای بوده که به مدد اتفاقی غالبا غیر قابل پیش بینی، همچون تبی زودگذر، استقبال چشم گیر از آن اثر نادر الوجود را باعث شده اند و استثنایی پدید آورده اند که هیچگاه در حکم قاعده نیست، تاریخچه نشر و انتشار آثار موسیقی در ایران، نوشته مفصلی است و فراز و فرودهای آن، ربط مستقیمی با فراز و فرودهای سرنوشت موسیقی در جامعه شهری معاصرمان دارد.

در اینجا اگر سخن از این مقوله میگوئیم، باید منحصر و محدود باشد به حوزه نشر و انتشارکتب موسیقی، چراکه عهده بنیه و بدنه نشر موسیقی، تولید و پخش آثار شنیداری است که در قالب نوار کاست و لوح فشرده صوتی-تصویری ارائه میشود.

ارائه دقیق اطلاعات در این زمینه نیازمند یک پژوهش میدانی و کارجدی است و شاید بیشتر به کار یک نشریه تخصصی موسیقی بیاید، زیرا مخاطبانی چنین پژوهشی، جز موسیقیدانان و موسیقیدوستان نخواهند بود. در این زمینه تنها یک گزارش تحقیقی جدی، هر چند کوتاه و آنهم مربوط به ده سال پیش نوشته شده است.

گزارشی به قلم خانم اعظم صادقی خطیبی و در مجله ای مربوط به تجارت خارجی و صنایع سنگین! غیر از آن نوشته ای ندیده ام.

کوتاه سخن این که سرمایه گذاری برای تولید آثار موسیقایی (با حامل های صوتی و یا تصویری) در شرایط امروز کاری بسیار مخاطره آمیز است که چرخ تولید آثار جدید را تقریبا فلج کرده است. دستمزد عوامل فنی، از خواننده ، آهنگساز، نوازنده، ترانه سرا، صدابردار و استودیو… به حدی است که سرمایه گذاری را محافظه کارتر و محافظه کارتر از پیش میکند و راه را برای کارهای ساده و آسان، عامه پسند و کم خرج میگشاید.

اسفبارتر از، عوامل متعددی چون هزینه های سرسام آور تولید، باید قوانین دست و پاگیر و ناروشن معاونت نظارت و ارزشیابی مرکز موسیقی ایران (وابسته به وزارت ارشاد اسلامی) را افزوده که با مشکلتر کردن شرایط مجوز نشر برای ناشران آثار موسیقی، راه را لغزنده تر از پیش کرده است.

در این شرایط طاقت فرسا و بی امید، وقتی اثری با هزار زحمت و خرج، تولید شد، بلافاصله عوامل همیشه ناپیدا و دور از دسترس قانون، آن را روی سی.دی های ارزان قیمت کپی میکنند و با طرح جلدی ناشیانه، با قیمتی بس نازل کنار پیاده روها به فروش میرسانند و سرمایه ناشر و هنرمند مولد را می سوزانند.

راه های در آمد یک موسیقیدان چیست؟ تولید اثر، اجرای کنسرت و تدریس به شاگردان. در چهارسال گذشته، امکان شغلی، درآمدزایی و ضریب اطمینان هر کدام از این راه ها برای تامین معاش موسیقیدانها، بسیار افت کرده و پایین آمده است. درصد عظیمی از موسیقیدانان جوان و تحصیل کرد امروز که معدل سنی آنها زیر سی سال است و از استعداد ها و توان شایان تحسینی برخوردارند، گرفتار بحران بیکاری هستند و شماری از آنها به دنبال شغلهای دیگری که به موسیقی ارتباطی ندارد.

در عوض تولید و پخش آثار “آماده” (بیشتر کپی برداری از آثار تولید شده در کشورهای غربی) و مشابه سازی آثار غیر ایرانی و یا ایرانی مدل لس آنجلسی با حداقل وسایل الکترونیکی و رایانه ای، سرمایه گذاری اندک و سودبری مطمئن و کیفیت نازل، بازاری گرم دارد.