گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

به مناسبت ۷ مهر تولد حسین دهلوی (۱)

نکاتی از زندگی و آثار استاد حسین دهلوی آهنگساز و معلم بزرگ موسیقی ایران

به مناسبت ۷ مهر سالگرد تولد او

۱) نام دقیق وی “امیر حسین دهلوی پور” است و نام کامل پدر وی “معزالدین امام ” بوده است. پدر، خود شاگرد مستقیم علی اکبر خان شهنازی (نوازنده شهیر تار) بود که دوره ای را هم در کلاسهای کلنل علی نقی وزیری شرکت کرد. لذا هم با نوازندگی تار آشنایی داشت و هم با نوازندگی ویولون. وی در آن زمان، کلاس آموزش موسیقی در خانه خود دایر کرده بود که خود به امر تدریس اشتغال داشت. وی در آن زمان جزو معدود معلمان موسیقی ایرانی بود که تعلیم ساز را با شیوه جدید (استفاده از خط نت) آموزش می داد. دهلوی از ۱۱ سالگی زیر نظر پدر دوره اول ویولون ایرانی (برای چپ کوک) را آموزش دید و در حدود ۱۷ سالگی برای تکمیل آموخته های خود، وارد کلاس استاد ابوالحسن خان صبا شد. اما دهلوی دوره های پیشرفته نوازندگی ویولون را چه در نزد صبا و چه افراد دیگر در آن زمان ادامه نداد.

او از همان ابتدا در سر هوای آهنگسازی داشت و ایجاد ارکستری بر مبنای چند صدایی موسیقی ایرانی. لذا در زمینه آهنگسازی از دانش حسین ناصحی در زمینه تکنیک های آهنگسازی و علومی چون هارمونی و کنتر پوان بهره برد.

مدتی هم نزد هایمو تویبر (رهبر ارکستر اتریشی دعوت شده به ایران در دهه ۳۰) دروسی را گذراند و البته بعد ها بیش از همه از دانش پرفسور کریستین داوید استاد برجسته اتریشی در زمینه ظرایف آهنگسازی بهره مند شد.

کریستین داوید نقش بسیار مهمی در آموزش آهنگسازی به موسیقی دانان ایرانی نسلهای مختلف داشته است، بطوریکه غیر از دهلوی افرادی چون احمد پژمان، پور تراب، هومن خلعتبری و… دوره هایی را در نزد او گذراندند. لازم به ذکر است که هم در دوره هنرستان عالی موسیقی و هم در کلاس کریستین داوید، مصطفی کمال پورتراب (آهنگساز و مدرس مشهور موسیقی و خالق اثر معروف کاپریس ایرانی) با دهلوی هم کلاس بود.

۲) دهلوی دوره دبیرستان خود را بیشتر در هنرستان دارایی گذراند تا ضمن آموختن علومی چون حسابداری، بتواند در وزارت خانه دارایی، کار مناسبی را برای خود بیابد. او در سال ۱۳۲۸ بصورت رسمی وارد وزارت دارایی شد و در آنجا مدتی هم رییس دایره حسابهای خصوصی در خزانه داری کل شد. در آنجا هم اتفاقا همکارانی داشت که بعد ها در عرصه موسیقی درخشیدند. بزرگانی چون داریوش صفوت (که به همراه نور علی خان برومند از موسسین مرکز سنت گرای حفظ و اشاعه موسیقی شدند) و فرامرز پایور (نوازنده مبتکر سنتور و سرپرست ارکستر سازهای ملی).

۳) می توان به جرات اظهار داشت که در کل تاریخ موسیقی ارکسترال ایرانی، دهلوی به همراه کلنل وزیری (و شاید روح الله خالقی شاگرد برومند وی)، مرتضی حنانه و امانوئل ملیک اصلانیان در زمره چهار تن آهنگساز مبدع موسیقی ارکسترال به شیوه نوین و چند صدایی (پلی فونی) بوده است. این نکته البته به مفهوم نادیده انگاشتن دیگر آهنگسازان ما نیست، بلکه به این معنی است که این افراد من حیث المجموع در مقام مقایسه با دیگران، از خصلت خلاقیت و نوآوری بیشتری در آهنگسازی برخوردار بودند و موفق به ارایه نظریات منسجمی هم در عرصه موسیقی ایرانی شدند.

هرچند که سبک و شیوه این عزیزان با هم بسیار متفاوت بوده است، بطوریکه وزیری و دهلوی از درون موسیقی سنتی ایران کار موسیقایی خود را آغاز کردند، اما در ادامه با موسیقی کلاسیک غربی هم آشنا شدند و در نهایت موفق به ارایه یک تلفیق مناسب مابین ملودی های ایرانی (در چارچوب موسیقی دستگاهی ایران) با شیوه ارکستراسیون غربی شدند (البته در این میان آثار آهنگسازی دهلوی فرم تکامل یافته وزیری و خالقی به حساب می آید چرا که استفاده از علومی مانند هارمونی و کنتر پوان در کارهای دهلوی به مراتب برجسته تر است وآهنگ های او خصلت چند صدایی بیشتری دارد و صدادهی ارکسترهای دهلوی زیباتر و دقیق تر بوده است) البته در آثار این دو ویژگی ملودیک از هارمونی برجسته تر است اما تربیت اولیه افرادی چون حنانه و اصلانیان در چارچوب موسیقی کلاسیک غربی بود اما در ادامه به سمت موسیقی ایرانی هم کشیده شدند.

علی عظیمی نژادان

علی عظیمی نژادان

۱ نظر

بیشتر بحث شده است