بداهه نواز خوب باشیم (۱)

بداهه نوازی از طبیعی ترین روشهای ساخت موسیقی است که سالها پیش از آنکه روشهای چاپ و انتشار نت موسیقی – بصورت دستی یا ماشینی – گسترش پیدا کند، توسط نوازندگان سازهای مختلف موسیقی

بکار برده می شد. اینگونه از نوازندگان – یا موسیقیدانان – در جوامع خود عمومآ افرادی خلاق و با استعداد تلقی می شدند.

با گذشت زمان، متدوال شدن تهیه نسخه های دستی و پس از آن پیشرفت صنایع چاپ، بتدریج از میزان خلاقیت نوازندگان کاسته شد. چرا که دیگر وظیفه نوازنده اجرای قطعه همانند آن چیزی بود که آهنگساز روی کاغذ نوشته است.

اما امروز در قرن بیست و یکم، نوازندگان جز (Jazz) – و بسیاری دیگر از نوازندگان محلی در اقصی نقاط جهان – کماکان سعی در استفاده از مهارتهای بداهه نوازی یا “Improvise” کردن هستند.

تفاوت عمده این نوازندگان با موسیقیدانان یا نوازندگان زمانهای دور – که نت موسیقی و نشر آن باب نشده بود – در آن است که آنها از این امکانات برای آموزش مهارت های خود به دیگران استفاده می کنند و

در عین حال هرگز یک هنرجوی موسیقی را مجبور به نواختن دقیق قطعات نمی کنند. بعنوان مثال با وجود آنکه سالها از عمر قطعه ای مانند “Autumn Leaves” می گذرد و صدها نسخه از آن اجرا شده است، هنرجوی جز (Jazz)می تواند نت آنرا جلوی خود گذاشته آنچنان اجرایی از این قطعه را ارائه کند که علاقمندان و بزرگان موسیقی به تحسین وادار کند.

بسیاری از مردم معتقد هستند که موسیقی یا هر هنر دیگری ذاتی است، یا شما می توانید موسیقی فرابگیرید و یا نمی توانید، “استعدادش را دارید یا ندارید”. اما واقعیت چیز دیگریست! اگر می خواهید یک نوازنده موسیقی جز (Jazz)باشید باید در آن غرق شوید و در محیط آن قرار بگیرید. در آن صورت پس از گذشت مدتی بدون آنکه آموزش خاصی دیده باشید چنانچه شروع به نواختن ساز بکنید، ساز شما همانند یک موسیقیدان جز (Jazz) صدا خواهد داد.

راه دیگر برای اینکه از ساز شما صدای جز (Jazz) بیرون آید وجود ندارد، چرا که این سبک موسیقی یک سبک طبیعی است و باید از راه تجربه – گوش دادن و نگاه کردن به نوازندگی دیگران – آموخته شود

هرچند امکانات آموزشی مانند کتاب، نت، استاد و … می تواند در این مسیر شما را کمک کند.

هرگز فراموش نکنید که تجارب بسیاری نشان داده است عبارت رایج “استعدادش را دارید یا ندارید” معتبر نیست و تنها دو چیز برای پیشرفت لازم است، اراده و تمرین.

چند نکته برای آنکه بتوانید به یک نوازنده قابل قبول تبدیل شوید
– قبل از هر چیز به نظم و دیسیپلین، اعتماد به نفس و اراده کافی نیاز دارید.
– باید بخواهید که بداهه نوازی کنید.
– باید بطور جدی به موسیقی جز (Jazz)گوش کنید و در اجرا های زنده به نحوه نوازندگی نوازندگان توجه کنید.
– لازم است روش مناسب و نتیجه دهنده ای را برای تمرین کردن انتخاب کنید.
– لازم است جلسات تمرین گروهی برای بالا بردن مهارت بداهه نوازی داشته باشید.

یک خواسته همگانی
اغلب ما در دوران نوجوانی در آرزوی این هستیم که بتوانیم آهنگ یا ملودی هایی که می شنویم را با ساز خود اجرا کنیم. بسیاری از ما حتی با وجود آنکه در رده های بالای نوازندگی ساز هستیم این توانایی

ابتدایی را نداریم. آیا می دانید چرا؟ احساس، شیوه نوازندگی، نوانس ها و … بسیاری دیگر از عوامل اجرایی موسیقی جز (Jazz) آنگونه نیست که یک استاد بتواند آنرا در کلاس درس نوازندگی به شما آموزش

دهد، شما خود باید به این مهارت دست پیدا کنید.

چگونه به این مهارت دست پیدا کنیم؟
فرض را بر این می گذاریم که در تمامی اوقات فراغت خود به موسیقی جز (Jazz) گوش می دهید و به اندازه لازم به طرق مختلف اجراهای نوازندگان بزرگ را تماشا می کنید، بنابراین ذهن شما می تواند در فضای جز (Jazz) فکر و عمل کند، تحت این شرایط تنها لازم است مهارت فکر کردن را به دستان خود نیز منتقل کنید. پیش از هرچیز باید بتوانید آنچه را می شنوید اجرا کنید.

یک قطعه بسیار ساده از لحاظ ملودی و آشنا برای خود را انتخاب کنید. این قطعه می تواند آهنگ “تولد” ، یک ملودی زیبا محلی مانند “می خوام برم کوه” و یا یک تم زیبای کلاسیک مانند “سمفونی ۴۰ موتسارت” و … باشد. بدون آنکه فکر کنید یک نت از محدوده میانی ساز خود را انتخاب کنید، مانند سل (G) و سپس اقدام به اجرای این ملودی از آن نت بنمایید.

پس از آنکه توانستید به راحتی این قطعه را اجرا کنید، نت دیگری را انتخاب کنید مثلآ سی بمل (Bb) و اجرای ملودی را روی آن تمرین کنید. اینکار را آنقدر ادامه دهید تا بتوانید ملودی مورد نظر خود را از

هر ۱۲ نت کروماتیک بدون اشتباه اجرا کنید.

پس از آن باید ملودی های متفاوت دیگری را به همین صورت تمرین و اجرا نمایید. این کاربردی ترین روشی است که با تجربه ترین نوازندگان جز برای همسان کردن توانایی گوش، ذهن و دستها از آن استفاده می کنند.

پس از کسب مهارت لازم – که ممکن است ماه ها به طول بیانجامد – شما عملآ توانسته اید فاصله میان گوش کردن، فکر کردن و دستور دادن به دست برای اجرای صحیح را به حد صفر برسانید و این یکی از

توانایی هایی است که کمتر نوازنده کلاسیک از آن برخوردار است.

موسیقی Jazz در ذهن اجرا می شود
چندان دور از واقعیت نیست اگر بگوییم موسیقی جز (Jazz) قبل از آنکه روی ساز اجرا شود در ذهن اجرا می شود. شاید برخی از نوازندگان جز (Jazz) را دیده باشید که در هنگام اجرای موسیقی با دهان خود نیز

قطعه را زمزمه می کنند. آیا می دانید برای چه آنها این چنین می کنند؟

آنها ایده های موسیقی را در هنگام اجرا در ذهن خود می پرورانند و برای آنکه گوششان آنها بتواند نت مورد نظر یا فواصل نتها را تشخیص دهد با دهان ملودی را زمزمه می کنند، به این ترتیب با گوش می توانند ملودی را بشنوند و سپس با توجه به مهارتی که در قسمت قبل توضیح دادیم، می توانند قطعه بداهه خود را بنوازند.

همانطور که اشاره کردیم برای پرورش استعداد تولید و خلاقیت ملودی های بدیع نیاز به گوش کردن به کارهای بزرگان موسیقی دارید. این نکته آنقدر مهم است که موثرترین تمرین اولیه برای کسی که می خواهد بداهه نوازی کند، گوش دادن به موسیقی محسوب می شود. اگر خلاقیت تولید موسیقی را در ذهن خود تقویت کنید بسادگی با داشتن توانایی ترجمه آن به حرکات دست و انگشتان میتوانید یک بداهه نواز خوب شوید.