گفتگوی هارمونیکردیف موسیقی ایرانی به روایت منتظم الحکما، نت نویسی مهدیقلی هدایت و تصحیح و بازنگری امیر اسلامی منتشر شد. قدیمی ترین ردیف مکتوب منتشر نشده موسیقی ایرانی به روایت منتظم الحکما و نت نویسی مهدیقلی هدایت توسط نشر دانشگاه هنر منتشر شد.
این ردیف توسط امیر اسلامی و با همکاری آرشام قادری و رضا پرویززاده تصحیح و بازنگری شده و به چاپ رسیده است.
نسخه دست نویس این سند تاریخی موسیقی ایران با امضا مهدیقلی هدایت به هنرستان موسیقی وقت هدیه شده و بعدا به دانشگاه هنر منتقل شده است. این نسخه علیرغم ارزش بالای هنری و علمی دچار مشکلات و نواقصی بوده که با همت امیر اسلامی و همکاری آرشام قادری و رضا پرویززاده این اشکالات برطرف شده و پس از نت نویسی کامپیوتری به چاپ رسیده است.
این کتاب شامل مقدمه ای است که با ارائه شواهد تاریخی صحت این ردیف و منسوب بودن آن به “میرزاعبدالله” را نشان می دهد. منتظم الحکما شاگرد برجسته میرزاعبدالله در سه تار بوده و این ردیف با وجود اینکه روایت منتظم الحکما است ولی توسط اساتید وقت تائید شده که همان ردیف استاد بزرگ میرزاعبدالله بوده است. برای اهالی تحقیق و همچنین نوازندگان موسیقی ایرانی این ردیف می تواند مورد توجه بوده و جای آن دارد تا توسط متخصصین ردیف موسیقی ایرانی، مقایسه ای تطبیقی بین این ردیف و ردیف های موجود از روایت میرزاعبدالله انجام پذیرد.
این ردیف با بخش مقدمه ای که به آن افزوده شده ۷۵۰ صفحه بوده که با قیمت ۳۳۰۰۰ تومان توسط انتشارات دانشگاه هنر به چاپ رسیده و از پایان آذر ماه در کتابفروشی های سراسر ایران با قطع وزیری و جلدی نفیس توزیع خواهد شد. امیر اسلامی این اثر را به هنرمند برجسته و معلم دلسوز سه تار سر کار خانم “مهربانو توفیق” تقدیم کرده است. استادی که سالها در تدریس به دانشجویان موسیقی دانشگاه هنر زحمت بسیار کشیده اند.
مهدی صلحی ملقب به منتظم الحکما یگانه شاگرد سه تار محمدصادق خان سرورالملک بوده که پس از او به حلقه‌ی شاگردان میرزاعبدالله راه یافت. منتظم الحکما موسیقی دانی بود که به کار طبابت اشتغال داشت؛ پزشکی که هر روز در مطب می نشست و بیماران را معاینه و مداوا می‌کرد. او همچنین در شعر و ادبیات نیز توانمند بود و جواد عبادی این رباعی را که در وصف میرزا عبدالله سروده شده از منتظم الحکما می داند:
ای آنکه به ملک علم و دانش شاهی
در برج سماء موسیقاری ماهی
در خلق و ادب فردی و در تار و سه تار
هستی تو خدا اگرچه عبداللهی
از شاگردان سه‌تار منتظم الحکما می‌توان به عبدالله دادور (قوام السلطان) و مهدیقلی هدایت اشاره کرد. او همچنین به گواهی برخی عکس های به جا مانده از انجمن اخوت، در ارکسترهای انجمن نوازنده سه تار بوده است. منتظم الحکما از سال ۱۲۹۴ تا ۱۳۰۱ شمسی روایتی را از ردیف استاد خود میرزاعبدالله به کمک مهدیقلی هدایت به یادگار گذاشت.
مهدیقلی هدایت ملقب به مخبرالسلطنه پسر علیقلی خان مخبرالدوله و نوه رضاقلیخان هدایت است که درسال ۱۲۳۶ شمسی متولد شد و پس از آموختن دروس مقدماتی در ۱۲۵۱ شمسی برای ادامه تحصیل به آلمان سفر کرد. در سال ۱۲۵۳ شمسی به ایران بازگشت و همزمان با مطالعه ادبیات فارسی و عربی به فراگیری موسیقی پرداخت.
مهدیقلی هدایت از سال ۱۲۵۹ شمسی به بعد، با سمت معلم زبان آلمانی در دارالفنون به تدریس پرداخت. تا اینکه در سال ۱۲۶۷ شمسی به عنوان پیش خدمت خاص ناصرالدین شاه وارد خدمات دولتی شد. او در دوره خدمت دولتی دارای سمت هایی چون: وزیر عدلیه، معارف، پست و تلگراف، فواید عامه، دارایی و نیز والی فارس بوده است.
مخبرالسلطنه همچنین از سال ۱۳۰۶ تا ۱۳۱۲ شمسی نخست وزیر ایران بود. مهدیقلی هدایت در سه تار شاگرد منتظم الحکما بود و افزون بر آن دوستی میان این دو منجر به نگارش ردیف میرزاعبدالله به روایت منتظم الحکما طی هفت سال شد.
چه حرکت فرهنگی شایسته و پرباری! تبریک بسیار به همه دست اندرکاران .
از طرفی ، تقدیم کردن این اثر به سرکار خانم مهربانو توفیق ، کاری بسیار ارزنده و درخور ستایش است که وزین بودن و بهای معنوی این کتاب رو صد چندان کرده است. آفرین و تبریک مجدد.
هومن خلعتبری