گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk


اگر موسیقی دان گمنام قرون وسطی که تنها هدفش ظاهرآ خدمت در راه خدا و
تامین امر معاش بود و فقط بر حسب تصادف احساسات شخصی خود را در تصنیفاتش
بیان می کرد را استثنا کنیم، واگنر در نقطه مقابل کلیه موسیقیدانهای دیگر
ایستاد. همه موسیقیدانها همانند همه مردم عادی احساسات داشتند اما تا پیش
از واگنر اغلب قریب به اتفاق آنها مجبور بودند که احساس خود را در لفافه
بیان کنند.

با ظهور ریچارد واگنر داعیه استقلال طلبی موسیقی دان، بعنوان هنرمند
به مرحله نهایی رسید. در واقع باید گفت که با ظهور او، موسیقی دان بعنوان
یک هنرمند، نه تنها آزادی اجتماعی بدست آورد بلکه تا پایه خدایان مورد
ستایش قرار گرفت.

بتدریج که موسیقی از لحاظ فنی غنی تر شد، فرصت بیان احساسات شخصی
هم افزایش پیدا کرد تا جایی که در زمان بتهوون بیان احساسات شخصی در
موسیقی بقدری زیاد شد که امروزه یک محقق مجرب می تواند شرح احوال روحی آن
مصنف بزرگ را از تغییراتی که در حالت موسیقی او طی زمان رخ داده است؛
استنباط کند.

خوشبختانه موقعی که نیروی آفرینش واگنر به اوج کمال رسید برای
بیان تنگ حوصلگی و هیجانات روحی اش این فرصت و امکان از زمان بتهوون به
نسبت افزایش آن از زمان اولاندو دی لاسو (Orlando di Lasso موسیقی دان
اروپایی قرن شانزدهم اهل کشور بلژیک امروز) تا بتهوون بیشتر بود. وجود
واگنر در دوره قرون وسطی غیر قابل تصور است چون تنها کاری که می توانست
انجام دهد این بود که از فشار روحی منفجر شود.

واگنر بقدری مجذوب نفس خود بود که نظیرش در هیچ دوره ای از ادوار تاریخ
بشر یافت نمی شود، چون در هر نغمه ای از آهنگهایی که تصنیف می کرد قسمتی
از تمایلات شدید خودخواهانه مادام العمر خود را نمودار می ساخت.

البته بدیهی است که ظهور و نمود اشخاصی مانند واگنر تنها هنگامی
میسر است که یک سلسله از قید و بندهای اجتماعی از بین رفته باشد. واگنر نه
فقط اصرار می روزید ثابت کند که تمام افراد بشر حتی پادشاهان از لحاظ
اجتماعی با یکدیگر برابرند، بلکه گاه از این هم تجاورز می کرد و معتقد بود
که خود او از کلیه افراد بشر برتر است. به عبارت دیگر در راه تامین حقوق و
امتیازات خاصه نوابغ پافشاری می کرد.

در مقابل؛ تعبیر “حقوق و امتیازات خاص نوابغ” برای فردی همانند
باخ کاملآ بی معنی بود و حتی هندل هم که در دنیای نسبتآ پر تجمل و فریبنده
انگلستان سده هجدهم بسر می برد نیز فقط یک استنباط محدود و مختصر از آن
داشت.

هایدن وضع اجتماعی خود را بعنوان نوکری در یک خاندان سلطنتی، بدون چون و
چرا پذیرفته بود و تصور پیشوایی و پیش قدمی در عالم موسیقی مطلقآ به ذهنش
خطور نمی کرد. تنها هنگامی که یک اتفاق مساعد موجب آزادی او شد تا حدی پر
و بال پیدا کرد.

موتزارت واقعآ از ضعف و بی نیرویی از جهان رفت زیرا شخصیت خارق
العاده و بی سابقه او با شرایط ارباب و رعیتی آن زمان وفق نمی کرد.
لئوپولد (پدرش) افتخار می کرد که در خدمت شاهزاده ای بسر برد در حالی که
حتی فکر آن هم پسرش (موتزارت) را از خشم به لرزه در می آورد؛ لیکن او نیرو
و توان مقابله با این وضعیت را نداشت.

بتهوون این وضعیت را درهم شکست. البته نباید تصور کرد که اینکار
را به تنهایی انجام داد. گذشت زمانه چنین تحولی را مناسب و مقتضی ساخته
بود و عده بسیاری در مراحل و مشاغل مختلف در راه رهایی خود از این قید و
بندها در کوشش و تلاش بودند، و هنگامی که سد شکسته شد، اقدام بعد فقط این
نبود که خود مختاری موسیقیدان تضمین شود؛ بلکه لازم بود تا امر معاش او
نیز تامین شود و هاله ای از نور چون اولیاء خداوند گراداگرد چهره اش
بگذارند.

واگنر اعتقاد داشت که مرد بزرگی است و برای ابناء بشر پیامی دارد
و دنیا آنقدر به وی مدیون است که باید امر معاشش را تامین کند. او برای
اینکه جهانیان را به این حقایق آگاه سازد مدتی طولانی صرف کرد و این امر
با خلق و خو و روحیه ای که داشت برای او بسیار خطرناک بود.

اما نکته جالب توجه در باره واگنر آن است که پس از اینکه با این
افکار و عقاید خارق العاده شروع بکار کرد، درست با همان ارزشی که برای خود
فرض می کرد، خود را به جهانیان تحمیل نمود و آنقدر زنده ماند تا ستایش در
حد پرسش مردم را هم بخود ببیند.

از کتاب “مردان موسیقی”
نوشته والاس براک وی و هربرت واینستاک
ترجمه دکتر مهدی فروغ
گفتگوی هارمونیک

گفتگوی هارمونیک

مجله آنلاین «گفتگوی هارمونیک» در سال ۱۳۸۲، به عنوان اولین وبلاگ تخصصی و مستقل موسیقی آغاز به کار کرد. وب سایت «گفتگوی هارمونیک»، امروز قدیمی ترین مجله آنلاین موسیقی فارسی محسوب می شود که به صورت روزانه به روزرسانی می شود.

۱ نظر

بیشتر بحث شده است