سجاد پورقناد
حال پرسش اینجاست که چرا ردیف که باید جایگاهی مانند رپرتوار در «موسیقی کلاسیک» را در موسیقی کشور ما داشته باشد، کاربردش به شکل کتاب تئوری و متد تحریر، مضراب و… تغییر یافته است؟
پاسخ به این سئوال بدون مرور تاریخ موسیقی ایران از دوره صفوی تا دوره قاجار ممکن نیست.
چنانکه در تاریخ موسیقی ایران به ثبت رسیده، موسیقی دستگاهی ما از دوره صفویه کم کم به شکل فعلی در آمده است و به دلیل فراموش شدن روش های گوناگون ثبت موسیقی، تنها راه آموزش آن، روش سینه به سینه بوده است.
این آموزش از طریق نواختن یا خواندن ردیف صورت می گرفته؛ به صوتی که هنرآموز مدها، ریتم ها و تکنیک ها را در قالبی به نام ردیف به هنرجو تدریس می کرده و بوسیله تکرار آن به حافظه او می سپرده است.
این سیستم تا دوره ظهور دوباره نت نویسی موسیقی کلاسیک، به عنوان تنها سیستم آموزشی موسیقی ایرانی مورد استفاده قرار می گرفته است.
پس از رواج نت نویسی در ایران، باز سیستم آموزشی ردیف که ملغمه ای از آموزش تئوری و تکنیک های موسیقی سازی و آوازی ایرانی است، کاربرد خود را از دست نداده و هنوز تقریبا با قوت سابق، تدریس می شود.
هنوز بعد از گذشت یک قرن از ورود نت نویسی به ایران و نوشته شدن چندین کتاب که پیشنهادهای مختلفی را برای تئوریزه کردن موسیقی ایرانی مطرح کرده اند، ردیف کاربرد قدیمی خود را از دست نداده و به قسمتی از رپرتوار موسیقی ایرانی بدل نشده است؛ همچنین هیچ اثری که به دسته بندی بخشهای مدال و غیر مدال ردیف بپردازد منتشر نشده است.
اخیرا دکتر حسین عمومی که پیشتر تنبک قابل کوک و نی شش دانگ را ابداع و تولید کرده، در زمینه آموزش موسیقی ایرانی نیز اثری را با عنوان «پیش ردیف» ابداع و آماده ارائه به هنرجویان موسیقی ایرانی نموده است.
«پیش ردیف» را می توان خلاصه ای از ردیف که تمام گوشه های مدال (و چندی از گوشه های غیر مدال) آن را دربر می گیرد قلمداد نمود.
این مجموعه می تواند قطعه گم شده میان آموزش «تئوری موسیقی ایرانی» و «ردیف» باشد؛ به این صورت که هنرجو ابتدا پیش ردیف را همزمان با آموختن تئوری موسیقی ایرانی، فرا می گیرد تا به این وسیله با تئوری موسیقی ایرانی و کلیت ردیف به صورتی ملموس آشنا شود و بعد کل ردیف را با آمادگی قبلی به عنوان رپرتوار موسیقی ایرانی بیاموزد.
با این روش هنرجوی موسیقی ایرانی در حین آشنایی با تئوری موسیقی ایرانی، مثالهایی از حرکت ها مدال این موسیقی را فرامی گیرد و سپس در آموختن کل ردیف، با دیگر جزییات و تزئینات موسیقی ایرانی آشنا می شود.
«پیش ردیف» شامل یازده درس ریتمیک می باشد که اجرای کل آن در حدود ۲۰ دقیقه بوده و طوری طراحی شده است که هنرجو بتواند در مدت زمانی کوتاه از آن بهربرداری کند.
امید است، به زودی شورایی از هنرمندان موسیقی ایران تشکیل شود تا بتوان آموزش موسیقی ایرانی را به استانداردی رساند که هنرجویان (و البته اساتید!) از سردرگمی فعلی خلاصی یابند.
روزنامه هنرمند
۱ نظر