سقوط اضطراری! (۱)

نوشته ای که پیش رو دارید، نقدی است به آلبوم “شوق دوست” که توسط محمد جواد ضرابیان ساخته شده است. این مطلب یک سال پیش در مجله “هفت هنر” به چاپ رسیده بود که امروز در این سایت می خوانید.

“شوق دوست” عنوان اثر جدید همایون شجریان است که در آخرین ماه سال ۸۳ منتشر شد. این اثر در دستگاه سه گاه ساخته شده و آهنگسازی آن مانند اولین اثر او –”نسیم وصل”- ساخته محمد جواد ضرابیان است.

قبل از انتشار “نسیم وصل” وقتی شایعاتی مبنی بر همکاری محمد جواد ضرابیان و همایون شجریان در اولین اثر مستقلش شنیده شد، بحثهایی در محافل موسیقی درگرفت که اکثرا” اهل موسیقی بخاطر سوابق نچندان درخشان ضرابیان در آثار قبلیش با علیرضا افتخاری، به قدرت موسیقی این اثر(نسیم وصل) بدبین بودند. با انتشار “نسیم وصل” و نمایان شدن شیوه ای دیگر از آهنگسازی ضرابیان، جو کمی تغییر کرد.

ضرابیان در این اثر کمی از دانش آهنگسازی خود که در محضر محمدتقی مسعودیه فراگرفته بود، بهره برد و اینبار از یک ارکستر مجلسی که با ارکستر ایرانی همراه می شد، در این آلبوم استفاده کرد. با اینکه تصانیف روی B “نسیم وصل” –به جز یک تصنیف که در حال و هوای ارکستر گلها و برروی شعر زیبای رهی بود- در سبک و سیاق آثار قدیمی ضرابیان با افتخاری بود، ولی رنگ و بوی جدید ارکستر تا حد زیادی به شنیدنی شدن این دست تصانیف، کمک می کرد.

همایون و ضرابیان در این اثر هر دو توانایی های ناشناخته خود را به نمایش گذاشتند. همچنین نقدهای زیادی بر این اثر نوشته شد که این موضوع باعث شده بود که مخاطبان موسیقی آنها در”شوق دوست” انتظار رفع مشکلات عنوان شده “نسیم وصل” و در کل اثری بی نقص را داشته باشند.

از جمله انتقاداتی که در مورد “نسیم وصل” عنوان شده بود، استفاده خواننده از حالتها و در کل ادیتهای جدید در اجرای تصنیفها بود که چندان جذاب نمی نمود؛ بعد از انتشار “نسیم وصل” محمد رضا شجریان در مصاحبه ای عنوان کرد که در ضبط این اثر نقشی نداشته و حتی به پسرش هم پیشنهاد کرد استقلال خود را در خوانندگی حفظ کند و در یک کلام، ساز آهنگساز نباشد!

با تکرار این ماجرا در”شوق دوست”- که باز نتیجه همکاری این دو هنرمند است- این فکر به ذهن شنونده خطور می کند که آهنگساز در هنگام اجرای اثر توصیه هایی هم به خواننده کرده است…

البته غیر از فضاهای جدید و نه چندان جالبی که همایون در تصنیف خوانی هایش در شوق دوست دارد، در آواز هم دست به ابتکاراتی زده، مثلا”

تحریر روی “هی”

(منظور “ای” نیست) که از خواننده دوره دیده ای مانند او که در بهترین مکتب آواز آن هم بصورت نا محدود دوره دیده بعید به نظر می رسد. البته شاید قصد او از اجرای این تحریر محک زدن مخاطبان در قبول تحریرهای غیر متعارف باشد.

نگارنده تقریبا” در کل اجرای گروهی “شوق دوست” این احساس را داشتم که چرک نویس یک قطعه را می شنوم! قطعات این کاست به طرز عجیبی ضعیف است بطوری که اگر مخاطب اطلاعی از سابقه آهنگساز نداشته باشد، گمان می کند اولین تجربه های آهنگسازی یک جوان را می شنود.

در اینجا با نگاهی دقیق تر به بررسی این اثر می پردازیم: اولین قطعه “تصنیف دلشده ” است؛ جملات ابتدایی این تصنیف که پس از یک اورتور نه چندان جذاب آغاز می شود، شنونده را از شنیدن ادامه این اثر دلسرد می کند. تصنیف “دلشده” قطعه ای کشدار و بیشتر شبیه قطعاتی است که به وفور از تلویزیون پخش می شود. کلام این تصنیف هم مانند “مست نگاه” و “بت عاشقان” که در این آلبوم اجرا شده است از آهنگساز اثر است. اشعار ضرابیان ساده و مملو از کلمات تکراری و کلیشه ای شاعران مشهورغزلسراست.

سازو آواز شوق دوست که پس از تصنیف “دلشده” اجرا می شود تا حدی برای کسانی که پیگیر موسیقی شجریان پدر و پسر هستند آشناست. همایون این آواز را با کمی تفاوت در مصاحبه تلویزیونی با یکی از شبکه های ماهواره ای ایرانی، چند سال پیش اجرا کرده بود( که اکنون بصورت VCD توسط فروشندگان دوره گرد تکثیر شده است.) اجرای دوباره این آواز در این آلبوم که موجب ضبط و نگهداری آن می شود می تواند اقدام مثبتی باشد.