بررسی فواصل در آواز گنجشک گلو سفید

گنجشک گلو سفید با نام علمی “Zonotrichia albicollis” گونه ای پرنده است که در فصول مختلف در آمریکای شمالی زندگی کرده، مهاجرت نموده و جفت گیری می کند.

این پرنده با میانگین طولی حدود ۱۷ سانتیمتر، به طورمیانگین وزنی معادل ۲۶ گرم دارد. صدای این پرنده سوت مانند با ارتفاع بالاست که الگویی کلی مانند الگوی زیر دارد:
Old Sam Peabody Peabody Peabody

تولید صدای این پرنده از طریق بخش چپ سوتک (سیرینکس) انجام می شود. سوتک مهمترین اندام در تولید صوت پرندگان محسوب شده و پرندگان مختلف تفاوت های قابل توجهی در ساختار سیرینکس دارند که توسط آن می‌توان گونه‌های مختلف را از یکدیگر تفکیک نمود. در پرندگان سوتک توسط سیستم عصبی مرکزی و محیطی کنترل می شود.

در سال ۲۰۲۰ سازمان نشنال جئوگرافیک گزارش داد که در کانادا آواز این گنجشک شکل دیگری به خود گرفته است. همچنان که گفته شد گنجشک‌های گلوسفید آوازی سوت‌مانند می‌خوانند که با ۳ تکرار که شامل سه نت است تمام می‌شود. اما گنجشک‌های نر در پرنس جورج واقع در بریتیش کلمبیا، به‌جای سوت سه‌هجایی، آوازی می‌خوانند که به دو هجا ختم می‌شود. پرندگان به‌ندرت آوازهای کوچک خود را تغییر می‌دهند و معمولاً اگر این کار را بکنند محدود به محیط محلی است. اما پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند که استثنایی فوق‌العاده رخ داده است و آوازهای جدید توسط گنجشک‌های گلو سفید با سرعت بی‌سابقه‌ای در سراسر کانادا در حال گسترش است.

بررسی فواصل موسیقایی آوای گنجشک گلو سفید
در این بررسی از یک نمونه صوتی ضبط شده استفاده شده است. نرم افزارهای به کار گرفته شده جهت بررسی عبارتند از:

• نرم افزار TF32 که برای آنالیز صدا درمحدوده فرکانس – زمان استفاده می شود.
• نرم افزار Transcribe! نسخه ۵.۲۰ که نرم افزار اندازه گیری ارتفاع صدا از طریق آنالیز آن به هارمونیک های صوتی می باشد.
• نرم افزار Sounforge 4.5

تنظیمات به کار رفته در نرم افزار TF32 برای مشاهده آنالیز صدا در محدوده فرکانس – زمان در شکل زیر قابل مشاهده است:

این نمونه صوتی توسط پرنده شناسی اهل ایالت بریتیش کلمبیای کانادا به نام رابین سامرفلد (Robin Sommerfeld) در کنار دریاچه سلاو (Slave Lake) ایالت آلبرتای کانادا و از گنجشکی در ارتفاع تقریبا ۱۰ متری ضبط شده است. این نمونه صوتی سمپل ریت ۴۴۱۰۰ داشته و زمان آن ۰۲:۰۹ دقیقه است.

برای شنیدن فایل نمونه صوتی اول اینجا کلیک کنید

بخش آغازین نمونه را با زمان ۴.۰۲۶ ثانیه برش داده و بر روی آن آنالیز انجام شد.

برای شنیدن فایل نمونه صوتی دوم اینجا کلیک کنید

در محدوده فرکانس – زمان و توسط نرم افزار TF32، روند کلی این نمونه از آواز گنجشک گلو سفید مشخص شده است. این روند پایین رونده بوده و دارای الگوی زمانی خاصی می باشد. این الگو از ۱۰ بخش تشکیل شده که دو بخش اول طولانی تر می باشند. همچنین بین دو بخش اول سکوت قابل ملاحظه و محسوسی وجود دارد.

برای اندازه گیری فواصل زمانی با تقریب خوب و توسط نرم افزار ساندفورج (Sounforge)، طول زمان الگو را به جای ۴.۰۲۶ ثانیه ۴ ثانیه فرض کرده و بر اساس نسبت های به دست آمده فواصل زمانی را به شکل گرد شده می توان محاسبه کرد. همچنانکه از تصویر آنالیز صدا در محدوده فرکانس – زمان مشخص است، در این نمونه صوتی چند فاصله موسیقایی قابل اندازه گیری می باشد. با استفاده از نرم افزار ترنسکرایپ (Transcribe) می توان اندازه این فواصل را مشخص نمود.

با کمک این نرم افزار می توان علاوه بر آنالیز صدا به هارمونیک های آن، ارتفاع صدا را تعیین و میزان انحراف کوک صدا از گام ۱۲ نیم پرده معتدل را هم مشخص نمود.

همچنانکه در جدول زیر مشخص است با فرض شروع آواز با نوت C8 و با فرض در نظر نگرفتن اختلاف ۷ سنتی بین بخش های ۳ و ۴ و با در نظر نگرفتن افت ارتفاع صدا در بخش های ۵ تا ۹، به طور کلی می توان چهار فاصله مشخص و قابل تفکیک را در این آواز تشخیص داد که در این لینک قابل شنیدن است.

در انتها باید متذکر شد که براساس شواهد بدست آمده از ضبط آواز این پرنده در نقاط مختلف، مشخص شده است که این پرنده می تواند سطح کلی زیرایی آواز خود را پایین تر یا بالاتر برده، همچنین می تواند الگوی موسیقایی آن را تغییر داده، به صورت روند پایین رونده یا بالارونده و با فواصل و تعداد نوت های متفاوت اجرا کند. در اینجا می توانید ترکیبی از آوازهای بالارونده و پائین رونده را بشنوید.

این آواز مربوط به منطقه وایت کورت (White Court) ایالت آلبرتای کانادا می باشد. برای شنیدن نمونه های فراوان ضبط شده از صدای این پرنده می توانید به سایت Xeno-canto مراجعه کنید.

منابع مورد استفاده:

• White-throated Sparrow Range Map, All About Birds, Cornell Lab of Ornithology
• The Sibley Guide to Birds: David Allen Sibley: Free Download, Borrow, and Streaming: Internet Archive
• از موسیقی شناسی زیستی تا آواز میکروتونال پرندگان
• دستگاه تنفس پرندگان|تنفس در پرندگان|کیسه های هوایی پرندگان (tabiat.ir)
• These sparrows are singing a new song, in a rapid, unprecedented shift (nationalgeographic.com)
• گنجشکان کانادایی آواز تازه می‌خوانند – میدان (meidaan.com)
• XC305264 White-throated Sparrow (Zonotrichia albicollis):: xeno-canto
• Results for ‘Zonotrichia albicollis’:: page 1:: xeno-canto
• Nervous control of the syrinx in White‐throated sparrows (Zonotrichia albicollis) – Lemon – 1973 – Journal of Zoology – Wiley Online Library
• Bird Song (allaboutbirds.org)