گام‌های هپتاتونیک؛ ساختار، نامگذاری و کدینگ (۳)

نامگذاری و کدینگ گامهای هپتاتونیک

گامها و مدهای هپتاتونیک در فرهنگ های موسیقایی مختلف، دارای نامهای متفاوت‌اند. به عنوان مثال می‌توان به اسامی بعضی از راگاهای هپتاتونیک در موسیقی کلاسیک هندوستان اشاره کرد:

• راگای “Bhairavi” که دارای ساختار فاصله ای معادل مد C-Phrygian است.
• راگای “Asavari” که دارای ساختار فاصله ای معادل مد C-Aeolian است.
• راگای “Kafi” که دارای ساختار فاصله ای معادل مد C-Dorian است.
• راگای “Kalyan” که دارای ساختار فاصله ای معادل مد C-Lydian است.
• راگای “Khamaj” که دارای ساختار فاصله ای معادل مد C-Mixolydian است.

در فرهنگ‌های موسیقایی دیگر نیز می‌توان نام های دیگری را مشاهده کرد. مثلا در موسیقی عبری، می توان به مد “Magein Avot” اشاره کرد که ساختار فاصله‌ای آن معادل مد D-Aeolian است.

با این‌حال برای یکدست کردن نامگذاری و کد گذاری گام‌های هپتاتونیک، شیوه‌های متفاوت و جدیدی ابداع شده است. دراینجا به سه شیوه پرداخته می شود:

نامگذاری به روش آلکساندر لافالیت (Alexander LaFollett)
آلکساندر لافالیت، موسیقیدان آمریکایی اهل ایالت اورگن (Oregon)، در وبسایت خود و با هدف یکدست کردن نامگذاری، مدلی را برای نامگذاری گام‌های هپتاتونیک پیشنهاد کرده است. این نام‌ها با الهام از مناطق باستانی روم و یونان باستان انتخاب شده اند. در شکل زیر تعدادی گام هپتاتونیک، نام و شماره آنها را می‌بینیم:

نامگذاری و کدینگ به روش ویلیام زایتلر (William Zeitler)

ویلیام زایتلر، موسیقیدان اهل سنت لوئیز ایالت میسوری آمریکا، در وب سایت خود به نام: All The Scales مدلی را برای نامگذاری و کدینگ گام‌های هپتاتونیک ارائه کرده است. در این لینک می توانید با شیوه او آشنا شوید. او ساختار گام دودکاتونیک را مرجع کددهی خود قرارداده و با اختصاص عدد یک به نت‌هایی که در گام موجود هستند و عدد صفر به نت‌هایی که در گام نیستند، عددی در مبنای دو به دست می آورد. برای آشنایی با اعداد در مبنای دو به این لینک مراجعه کنید. به‌عنوان مثال در زیر، عدد مبنای دو گام دو ماژور را در ساختار گام دودکاتونیک مشاهده می‌کنیم. ابتدا به نت‌های گام، عدد ۱ را اختصاص می‌دهیم:

حال عدد مبنای دو را از سمت چپ می‌نویسیم:
۱۰۱۰۱۱۰۱۰۱۰۱

با تبدیل این عدد به مبنای ۱۰، کد این گام هپتاتونیک به دست می آید:

عدد ۲۷۷۳ کد گام هپتاتونیک دو ماژور است. برای تبدیل اعداد مبنای دو به ده از این لینک استفاده کنید.

او همچنین سیستم نامگذاری خاصی را برای گام‌های هپتاتونیک ابداع کرده است. در این روش، اسامی گام‌ها به پسوند –ian ختم می‌شود. به مثال زیر توجه کنید:

در شکل بالا، گام مد اصلی دارای نام “Aeolynian” بوده و مدهای دیگر، براساس درجه شروع، نام‌های متفاوتی دارند. مد “Aeolynian” دارای ساختار فاصله ای زیر است:

همچنین ساختار دایره ای گام “Aeolynian” و مدهای ناشی از آن به شکل زیر است:

در شکل بالا، مدهایی که با ستاره مشخص شده اند دارای فاصله پنجم درست هستند. مابقی مدها فاصله پنجم درست ندارند. در این لینک می‌توان گام‌های هپتاتونیک را با نامگذاری به روش زایتلر مشاهده کرد و آنها را شنید.