شهاب منا
نگارنده نتیجۀ جستوجوی خود دربارۀ محمدولی کیمیاقلم، خوشنویس دو دوره از ردیف سنتور استاد ابوالحسن صبا را بههمراه تصویر و نمونهای از خوشنویسی او در دهۀ سی در پایان ضمایم دورۀ دوم درج کرده است. (گفتنی است هرچند نگارنده پیش از این کلیۀ توضیحات مقدمۀ دورههای اول تا چهارم ردیف سنتور استاد ابوالحسن صبا را با صرف وقت تایپ و نتنویسی کامپیوتری کرده بود، آخرالامر از درج آنها صرفنظر کرد و توضیحات هریک از دورهها را به همان صورت اولیۀ آنها با خوشنویسی و نتنویسی قدیم اسکن و در کتاب حاضر درج کرد تا صنعت توأم با ذوق این افراد فراروی مخاطب قرار گیرد.)
افرادی که در آمادهسازی فنی دورههای سنتور ردیف استاد ابوالحسن صبا نقش داشتهاند:
دورۀ اول، چاپ اول (۱۳۲۸):
نتنویس: هوشنگ امیری (از شاگردان ویلن ابوالحسن صبا)؛
خوشنویس: منوچهر بوذری.
دورۀ اول، چاپ دوم (آذرماه ۱۳۳۷):
نتنویس: علیاصغر هنرجو (از شاگردان محمد بهارلو)؛
خوشنویس: محمدولی کیمیاقلم.
دورۀ دوم، چاپ اول (۱۳۳۵):
نتنویس: بهمن هیربد (مدیرمسئول مجلۀ موزیک ایران)؛
خوشنویس: نامشخص.
دورۀ سوم، چاپ اول (۱۳۳۷):
نتنویس: منوچهر حقیقی؛
خوشنویس: محمدولی کیمیاقلم.
دورۀ چهارم، چاپ اول (۱۳۳۹):
نتنویس: علیاصغر هنرجو؛
خوشنویس: نامشخص.
گراوورسازی: حبیبالله زانیچخواه؛
عکسهای خانۀ صبا: یونس عباسزاده.
رئوس موارد انجامشده در ویرایش کنونی
نگارش هجاهای لاتین زیر نتها: صبا، برخلاف استاد خود، وزیری، اشعار را نه بهصورت هجا به هجا به خط لاتین زیر نتها که بهصورت مصرع مصرع به فارسی نگاشته است. در ویرایش فرامرز پایور از ردیف سنتور صبا در موارد ضرور خطوط اتصالی بالای خطوط حامل افزوده شدهاند که حدود برخی هجاها را مشخص میکنند. البته راهنمایی استاد پایور مفید فایده است اما نحوۀ تطابق اشعار با نتها در موارد قابل ملاحظهای همچنان گنگ بود. در بازنویسی حاضر کلیۀ اشعار با حروف آوانویسی لاتین زیر نتها نوشته شده و اشعار بهصورت مصرع مصرع نیز در پایان سطرها درج شدهاند تا تطابق شعر با نت برای هنرجویان آماده و ساده شود و حتماً اشعار را هنگام اجرای گوشهها با ساز خود بخوانند.
در مورد نگارش فارسی اشعار نیز لازم به ذکر است از آنجا که در عروض سنّتی هجای کشیده وجود ندارد و در قرائت شعر گاه (و نه همیشه) هجای کشیده به دو هجای کوتاه و بلند شکسته میشود، واژگانی چون آفتاب، آفِتابُ؛ کارگاه، کارُگاه؛ کَرد، کَردُ خوانده میشوند. در مواردی اینچنین، هنگام نگارش فارسی اشعار، رو یا زیر حرف موردِنظر ضمّه یا کسره افزودهام.
- افزودن و تغییر برخی اشعار: به پیشنهاد آقای رامین صفایی به چند گوشه از ردیف سنتور صبا که فاقد شعرند اشعاری افزوده شد و در دو گوشۀ ابوعطا اشعار دیگری جایگزین شد.
- نحوۀ وصل چنگها و دولاچنگها در فیگورهای موسیقی (آرتیکولاسیون)
نحوۀ وصل چنگها و دولاچنگها در ردیف سنتور ابوالحسن صبا گاه بهگونهای است که پایان یک فیگور در ابتدای گروهنت بعدی درج شده (شبیه آنکه «مادر» را «ما در» بنویسیم) و همین موضوع نحوۀ اجرای صحیح و آکسانگذاری نتها را دشوار یا دچار اشکال میکند. برایناساس، در ویرایش حاضر نحوۀ وصل فیگورها ویرایش شده است.
مثال. درآمد دوم شور: تغییر براساس الگوی مضرابیِ«راست، راست، چپ» که در ردیف معمول است صورت گرفته است:
۱ نظر