اعجاز شهناز (۹)

خانواده من همه تارزن بودند، پدرم، دایی ام و برادر مرحومم که نبوغ عجیب داشت، مرحوم اکبرخان نوروزی هم همین طور. اما هنوز صدایی دلچسب تر از تار مرحوم عبدالحسین خان شهنازی نشنیده‌ام. او یک چیز دیگری بود. برادر عبدالحسین خان شهنازی، مرحوم علی اکبر خان، به نظر من بیشتر، یک استاد بود، یک معلم و به قول قدیمی‌ها «مشاق» نه نوازنده خلاق. (۱۳۶۵)

جوان‌هایی هستند که ساز می‌زنند و می‌خواهند موسیقی دوره قاجار را اجرا کنند. البته خیلی زحمت می‌کشند و خدا حفظشان کند. هر دوره‌ای موسیقی خودش را دارد. هر هنرمندی به دوره خودش باید خلاق باشد، ردیف برای مشاقی و یاد گرفتن دو دو تا چهارتاهای موسیقی است و نوازنده باید ردیف را بداند. ولی این جوان‌های عزیز وقتی روی صحنه هستند انگار یادشان می‌رود که باید ساز بزنند، سازِ خلاق و با حس و حال خودشان را باید بزنند، گوش که می‌کنی می‌بینی فقط دارند درس پس می دهند. ساز نمی‌زنند. (۱۳۷۵)

به تهران که آمدم دیگر ماندگار شدم و سر برگشتن به اصفهان را نداشتم مرکز موسیقی در تهران بود. یک روز به خدمت کلنل وزیری رفتم؛ استاد وزیری تار مرا شنید و تشویق کرد. با این که خیلی اهل تشویق نبود، خدا رحمت کند. استاد وزیری نوازنده خیلی توانا و بی نظیری بود. (۱۳۸۱)

بعضی ها فکر می‌کنند که ساز می‌زنند! البته غلط هم نمی‌گویند ولی درست هم نمی‌گویند، آنها ساز را واقعا می‌زنند! یعنی با آن صداهای دلخراش و ناهنجار که از آن در می‌آورند انگار دارند ساز بدبخت را کتک می‌زنند. (۱۳۶۶)

و یک خاطره نه چندان شخصی
برای تألیف نخستین جلد سالنامه موسیقی ایران (۱۳۷۳) که تا امروز هم یگانه سالنامه تخصصی موسیقی در این کشور است، به منزل استاد جلیل شهناز تلفن کردم، ماحصل این تلفن‌ها که تقریبا در هر سال انتشار سالنامه تکرار می‌شد چنین است:

۱۳۷۳: آقاجان بنده تاریخ تولد ندارم!

۱۳۷۴: بله آقاجان دستتان درد نکند بنده هنوز هم تاریخ تولد ندارم!

۱۳۷۹: بابت فرستادن سالنامه‌تان تشکر، بنده سجل احوالم را دوره جوانی گرفتم، سال تولدم به گمانم ۱۳۰۰ باشد. روز و ماه را یادم رفته هر جا که خالی بود بگذارید عیب ندارد! … روز اول خرداد خالی است؟ بگذارید همانجا! عیبی ندارد آقاجان!

۱۳۸۰: بنده گفته بودم اول خرداد؟ بگذارید همانجا جایش خوب است.

۱۳۸۱: … والله نمی‌دانم شاید اول خرداد باشد. بله همین بوده

۱۳۸۲: …تلفن جواب نداد…

۱۳۸۶: تلفن پژوهشگری که شهناز شناس و یافته هایش مورد اعتماد است، به من تاریخ دقیق تولد استاد شهناز، هشتم اردیبهشت است. بله مطمئناً همین است… عجب! چه جالب همان روز تولد خودتان است!» (تهران خرداد ۱۳۸۹)