دو مضراب چپ (قسمت پنجم)

دومضراب چپ در آثار حبیب سماعی

دیدیم که در چهارمضراب ابوعطا ساخته حبیب سماعی، چگونه مضراب چپ به اجرای زینت ها و ریزه کاری ها می پردازد. شکل تعمیم یافته همین نوع مضراب بعدها با فرمی مدون در سایر آثار حبیب سماعی مشاهده می شود که آن ها هم مانند پایه چهارمضراب شور که قبلاً ذکر شد، الهام بخش بسیاری از بزرگان از جمله ابوالحسن صبا می شود.

یکی از قطعات معروف حبیب سماعی که اجراهای متعدد و متفاوتی از آن موجود است، قطعۀ دومضراب شهناز است که نت آن، هم توسط حسین صبا منتشر شد و هم ابوالحسن صبا آن را در ردیف سنتورنوازی خود گنجاند.

این قطعه در این کتاب ها با توجه به اینکه برای مراحل مقدماتی سنتور نوازی نگاشته شده بود، به صورت ساده و با حالت دومضراب معمولی نوشته شده ولی اجراهای متعدد این قطه با حالت دو مضراب چپ هم موجود است که در اینجا به هر دو حالت اجرایی این قطعه اشاره می شود.

حالت اول اجرای قطعۀ دومضراب شهناز حبیب سماعی با دومضراب ساده.

حالت دوم اجرای قطعۀ دومضراب شهناز حبیب سماعی با دومضراب چپ.

یکی دیگر از قطعات معروف حبیب سماعی که الهام بخش آثار بسیاری از بزرگان بوده قطعۀ سه مضراب زابل سه گاه است. این قطعه هم توسط هنرمندان بسیاری اجرا شده است.

لازم به ذکر است که پایه و ساختار این قطعه که بسیار هم مورد علاقۀ ابوالحسن صبا بود، الهام بخش پایۀ چهارمضراب معروف وی در اصفهان یعنی «به زندان» گردید. همچنین ابوالحسن صبا این اثر را در ردیف شمارۀ یک سنتور در دستگاه سه گاه با عنوان سه مضراب زابل منتشر کرد.

به نت و اجرای سه مضراب زابل اثر حبیب سماعی توجه کنید.

حالا به چند نمونه از تنظیم ها و اجراهای متعدد از به زندان اثر ابوالحسن صبا توجه کنید. تمامی این تنظیم ها به همراه دومضراب چپ هستند.

الف – تنظیم به زندان ابوالحسن صبا برای سنتور توسط دکتر احد بهجت

ب – تنظیم به زندان ابوالحسن صبا برای سنتور توسط مینا افتاده

ج-

اجرای به زندان ابوالحسن صبا برای سنتور (پشنگ کامکار)

د- تنظیم به زندان ابوالحسن صبا برای تار، سنتور و تنبک (مهرداد دلنوازی)

ه –

بشنوید قسمتی از قطعۀ بزندان با تنظیم مهرداد دلنوازی برای سازهای تار، سنتور و تنبک

تار : مهرداد دلنوازی، سنتور : سعید ثابت، تنبک : سیامک بنایی

از قطعاتی که تحت تاثیر همین پایه ساخته شده می توان به قطعه جستجو ساختۀ پرویز مشکاتیان اشاره کرد که پایۀ آن تلفیقی است از سه مضراب و دومضراب چپ.

به قسمتی از نت و

اجرای قطعۀ جستجو ساخته پرویز مشکاتیان

توجه کنید.

از دیگر قطعاتی که از این نوع پایه در آنها استفاده شده، می توان به قسمت دوم از قطعۀ «زرد ملیجه» اثر ابوالحسن صبا اشاره کرد که در تنظیم سنتور آن از این گونه مضراب استفاده می شود.

به قسمتی از نت و اجرای این قطعه توجه کنید.

در انتها به قطعه ای از فرامرز پایور با عنوان سه مضراب ابوعطا که از همین ساختار پیروی می کند، توجه کنید. البته در این قطعه مضراب چپ به صورت ساده در نظر گرفته شده ولی با توجه به نوع ساختار، این قطعه با دو مضراب چپ هم به مانند سه مضراب زابل سه گاه حبیب سماعی قابل اجراست.

به قسمتی از نت و اجرای سه مضراب ابوعطا ساخته فرامرز پایور توجه کنید

( در اجرای این قطعه سعی شده از تکنیک دومضراب چپ استفاده شود)