علیرضا میرعلی نقی
در بین همین فعالیتها کوشش کرد تعدادی از آثار ماندگار موسیقی ایرانی را به نت بنویسد و منتشر کند. شرایط این کار در سالهای ۱۳۳۰-۱۳۲۰، هم از لحاظ فنی و هم از لحاظ اجتماعی، بسیار دشوارتر از امروز بود؛ آثار باقیمانده از جنگ جهانی دوم هنوز در ایران قربانی میگرفت؛ مردم فاقد فرهنگ و آموزش لازم برای درک موسیقی «ملی« (امروز خوانده میشود «کلاسیک») بودند؛ گرانی و کمیابی کاغذ و وسایل چاپ سرسام آور بود؛ اکثر موسیقیدانان در این امر تفاوت بودند و حتی با کنارهگیری، حسادت و گاه با تمسخر اسباب ناامیدی مفخم خالقی را فراهم میکردند.
با این حال، مفخم از پای ننشست و با ارادهای آهنین ادامه داد. سه دوره ردیف ویولن استاد ابوالحسن صبا، شش جزوه از ترانههای ملی (شامل شاهکارهای آن عصر که امروزه به همت دوست هنرمند و فداکار، آقای شهاب منا، در دست انتشار مجدد است)، هجده قطعه پیش درآمد از استادان عصر، آواز دشتی (استاد موسی معروفی)، سرودهای آموزشگاهها (اثر آهنگسازان و شاعران نامدار آن دوران)، کتاب آموزش سلفژ رودولف، بیست و پنج قطعه ضربی از استادان عصر، چهار شماره نشریهٔ چنگ (در سال ۱۳۲۵)، کتابهای گامهای ایران و آکوردشناسی از شادروان استاد احمد فروتنراد، تعداد زیادی ترانه و نیز سرودهای گوناگون که به صورت تک برگی انتشار یافته از کوششهای سترگ زنده یاد مفخمپایان هستند. از سویی، مقدمهها و مؤخرههای روشنگرانه و تکان دهندهای که او در برخی از این کتابها نوشته نشان دهندهٔ جامعهٔ تاریک اندیش مردم آن زمان، تنگ فکری قاطبه ٔ اهل هنر و هشدار شدید به آیندهٔ سیاهی است که، به تصور او، در سالهای بعد باید انتظارش کشید.
طرفه اینکه شادروان مفخم پایان در زندگی شخصی خود مردی معتقد و متدین بود نشانههای بارزی از این اعتقاد در بازمانده اسناد و عکسهای او هست. او مردی اهل تفکیک بود: اهل تفکیک اغراض شخصی از فضای آموزشی، نارضایتی فردی از امر جمعی، دیدگاه فردی از مصالح اجتماعی و اعتقادات آسمانی از قدرت طلبی زمینی.
نوشتههای کوتاه و قاطع مفخم پایان در سالهای۱۳۳۵-۱۳۲۵ برای ما قرائت کنندگان امروز سی مهمتر از تاریخ نگارش آنها به نظر میآید.
گذشته از این فعالیتها حضور لطفالله مفخم پایان در سالنامههای بازمانده از دبیرستانهای معروف آن زمان مطلبی است که از نظرها دور افتاده است. سالنامهها جنگهایی حاوی مطالب خواندنی و گوناگون از موضوعات مختلف علمی و فرهنگی و اجتماعی و هنری جاری در محیط دبیرستانهای مهم آن دوران بودند هر سال چاپ میشدند. حضور دلپذیر و موثر آثار قلمی مفخم پایان، چه به صورت مطلب و چه نت موسیقی، هنوز هم گیرا و لبالب از روحیهای مثبت و فروتن است. دریغ که بیشتر آنها در دسترس نیستند!
۱ نظر