مریم غفاری
سایر الحان دوره ساسانی به تعداد ۱۴۱ می رسد. دیگر موسیقی دانان دوره ساسانی عبارتند از:
بامشاد، خارکش، رامتین، کاسه‌گر، سرکب، نکیسا، آزاده، آرزو، آزادوار چنگی، مشک‌دانه، که مهم‌ترین آن‌ها: بامشاد موسیقی‌دان شهیر زمان خود که او راهم رده با باربد ذکر کرده‌اند.
رامتین (رامین) از چنگ‌نوازان دوره خسروپرویز بوده است که او را استاد نواختن چنگ و مخترع چنگی بنام رام و رامی دانسته‌اند. در فرهنگ عمید آمده: ”رامی در فارسی نام شخصی بوده که چنگ خوب می‌نواخته است و او رامین و رامتین هم گفته‌اند.”
“در فرهنگ فارسی، رامتین را مخترع چنگ ذکر کرده‌اند البته این گفته به این منظور نیست که قبل از وی چنگ وجود نداشته است، زیرا قدمت و پیدایش آن به پیش از این زمان می‌باشد. احتمالاً او این ساز را تکامل بخشیده یا تعداد تارهایش را بیشتر کرده و تغییر جنس داده و چنگی کامل‌تر و بهتر از ساز پیشین ساخته است.” (راهگانی، ۱۳۷۷: ۱۲۶)
نکیسا یکی دیگر از چنگ‌نوازان ماهر دوره خسروپرویز بوده است که بنا به گفته نظامی هم‌طراز باربد بوده است. معروف است که آواز دلکشی داشته است. برخی از تصوفات در تقطیع الحان را به او نسبت داده‌اند. برخی از اشعار نظامی نشان می‌دهد که ممکن است او مخترع چنگ و برخی از نغمه‌ها بوده باشد.
یکی از نواهای مشهور نکیسا “جامه‌دران” بوده است که امروزه نیز گوشه‌ای به این نام در ردیف دستگاهی ایران وجود دارد. در فرهنگ جهانگیری تأثیر این نوا بسیار اغراق‌آمیز ذکر شده: “صوتی است از تصنیفات نکیسای چنگی، گویند آن صوت را چنان نواخت که حضار مجلس جامعه‌ها بر تن پاره‌پاره کردند و مدهوش شدند. بنابراین بدین نام مرسوم شد.”
زنان خنیاگر
“از خنیاگری دختران در بسیاری از شئون زندگی موارد بسیار زیاد و فراوانی در داستان زندگانی بهرام گور باقی مانده است و او پادشاهی بوده است که به‌عنوان عاشق خنیاگری و دوستدار زنان شهرت بسیار دارد.”
(بویس، ۱۳۶۸: ۶۸)
آزاده چنگ‌نواز و کنیز بهرام گور بوده است، چنانکه نامش در شاهنامه آمده است: “بهرام گور کنیزکی رامشگر چنگ‌نواز را بر رکاب‌های زرین و سیمین می‌نشانده است، تا در بیابان و نخجیر نیز از نوای او بهره‌مند شود.”
در کتاب شعر و موسیقی دکتر ابوتراب رازانی از آزاده بنام آزادآور چنگی نام برده شده است: “آزادآور چنگی که از زنان موسیقی‌دان و چنگ‌نواز متبحر عصر بهرام گور بوده است.”
آرزو زن چنگ‌نواز دوران ساسانی است که نام او نیز در شاهنامه ذکر شده است. او دختر ماهیار زرگر بود که با چنگ زنی و میهمان‌نوازی از بهرام گور دل ربود و به جمع زنان حرم‌سرای او پیوست. او از شخصیت‌های مهم موسیقی در زمان بهرام گور است.
۱ نظر