ابراهیم صدای زیبایی داشت و مدتی هم آوازخوان گروهی از راهزنان بود و به خاطر صدایش بین آنها محبوبیت به دست آورده بود. بعدها برای فراگیری موسیقی به بندر ابله رفت که شنیده بود در آنجا موسیقیدان بزرگی به نام جُوانُویَه موسیقی تدریس می کند. بعد از آن در محضر یونس الکاتب که ایرانی الاصل بود و به اسارت عربها در آمده بود رفت و بسیار کسب فیض نمود. شهرت ابراهیم چنان بالا گرفت که مهدی عباسی او را به پایتخت خلافت (بغداد) فرا خواند. ابراهیم یک مدرسه ی موسیقی تاسیس کرد که دختران خواننده در آن آموزش موسیقی می دیدند. می گویند ابراهیم نهصد نغمه ی موسیقی ساخته که پسرش اسحاق سیصد نغمه را شاهکار پدر خود معرفی کرده است.
“ابراهیم موصلی روزی مجلس شنودی با شرکت سی دخترخواننده که عودهای
خود را می نواختند برپاکرد؛ این جمع شکایت کردند که یکی از دختران خارج می
زند.
ابراهیم ناچار شد نه تنها نام آن دختر بلکه سیمی را که روی آن مرتب فالش
می زد اعلام کند. مجلس از این همه حساسیت گوش و دقت موسیقیایی او به
حیرت افتادند” (۱)
اسحاق موصلی
پس از مرگ ابراهیم موصلی پسرش اسحاق جانشین او در امر آموزش موسیقی
شد. او بزرگترین موسیقیدان دربار خلافت شد.
او را یکی از رهبران جنبش ابداعی رمانتیکی فارسی دانسته اند.
آن چنان اسحاق نزد مامون عزیز و محترم بود که بارها مامون می گفت اگر
اسحاق در موسیقی شهره ی خاص و عام نبود به او مسند قضاوت می دادم زیرا
مردی است درستکار و باسواد. اسحاق از راه موسیقی به ثروت هنگفتی دست
پیدا کرد. او را بزرگترین موسیقیدان جهان اسلام بر شمرده اند.
به مردان زن صفت هنرمند مخنث می گفتند، مخنث ها مردانی بودند که در دوره
ی بلوغ آنها را عقیم می کردند تا به بلوغ نرسند و لطافت صدای نوجوانی آنان
که شباهت با صدای زنان داشت حفظ شود.
تربیت و آموزش مخنث ها از این زمان آغاز شد.
اسحاق تالیفات مهم و ارزشمندی دارد که از ان جمله می توان به:
قیان المجاز، الرقص و الزفن، النغم والایقاع و الاغانی الکبیر اشاره کرد.
کتاب الاغانی الکبیر اسحاق را منبع مهمی برای خلق الاغانی ابوالفرج اصفهانی
دانسته اند.
منصور زلزل
همانطور که اشاره شد منصور زلزل برادر زن ابراهیم موصلی بود. اسحاق او را
بزرگترین بربط نواززمان خود معرفی کرده است. زلزل به ابتکاری جدید در
موسیقی دست زد و برای اولین بار بربط هایی ساخت که بزرگتر و کاملتر از
بربط فارسی بود و آن را بربط های شبوط(عودالشبوط) نام گذاری کرد.
منصور زلزل در موسیقی ایرانی پرده ای به پرده های عود اضافه کرد که به
وسطای زلزل معروفاست. او در ساختمان عود تغییراتی نیز ایجاد کرد که بحثی
است کاملا تخصصی و در مقوله ی بحث تاریخی ما نمی گنجد.
منصور زلزل بسیار بخشنده بود و پولهایی را که از راه موسیقی به دست می
آورد خرج بینوایان می کرد.
پی نوشت
۱ – تاریخ موسیقی خاور زمین، ص۲۲۲
۱ نظر