سعیدی: از دوران آشوریان قانون وجود داشته است

بدون شک مهمترین مروج ساز قانون در مجامع آکادمیک ملیحه سعیدی است؛ او با تمرکز بر روی موسیقی ایرانی و سعی در مطابقت دادن آن با تکنیک های قانون، توانست تا حد زیادی جامعه ناسیونالیست موسیقی ایرانی در سه دهه اخیر را مجاب کند که این سبک قانون نوازی دیگر عربی نیست و قابلیت مطابقت با فرهنگ موسیقی ایرانی و رپرتوار آن را دارد. این حرکت بزرگ، تنها نقطه قوت ملیحه سعیدی نبود، وی توانست با تلاش خود و همفکری اساتید فن، روی رپرتوار، تکنیک ها و حتی ساختار ساز قانون نیز تجربیات جدیدی کسب کند که در گفتگو با او، به این دستاوردها پرداخته ایم:

خانم سعیدی ابتدا در مورد روش نوازندگی قانون می‌خواستم بپرسم که آیا استیلی که کلاً در ایران قانون کار می‌کنند با استیلی که در کشورهای عربی کار می کنند، یکسان است و اصولاً چند استیل نوازندگی در ساز قانون وجود دارد؟

ببینید کشورهای عربی و کشور ترکیه کلاً همه شان بر اساس موسیقی خودشان و به روش خودشان کار می‌کنند. خب ما از زمان قدیم و از دوران آشور قانون داشتیم، منتهی نه قانونی که به این شکل کنونی بوده و تا اواخر دوره‌ی تیموریان و اوایل صفویه قانون بوده ولی از آن به بعد دیگر در ایران منسوخ شده است. دلیل هم احتمالا مسائل مذهبی بوده است.

احتمالا به دلیل ممنوعیت‌هایی که بوده، این ساز به طور کلی در ایران منسوخ شده است. آخرین نفری که از دوره صفویه در تاریخ هست نامش میر قانونی است البته در کتاب های آن دوره اسامی خیلی از نوازندگان قانون که در آن دوران بودند هست و نوشته شده. ولی آخرینشان احتمالا میر قانونی بوده، بعد هم دیگر به طور کلی این ساز در ایران منسوخ شد ولی در دربار خلفای عباسی و غیره، همین‌طور رواج داشته چون ساز خوش صدایی بوده و در جشن‌هایشان و تمام برنامه های دربار این ساز حضور داشته است.

استیلی در نوازندگی این ساز از آن استفاده می‌شده، مثل امروز به صورت خوابیده و موازی با زمین بوده؟

در ابتدا قانون به صورت ده سیمه بوده و به گردن می‌آویختند. من عکس آن را در کتاب اول آموزش ساز قانون انداختم.
این تصویر از دوره آشور موجود است. بعد قانون به صورت سه گوش کوچک بوده که تعداد سیم‌هایش کمتر بوده است و آنرا روی پا می‌گذاشتند. باز هم تصاویری موجود است که نشان می دهد قانون به صورت مثلث شکل بوده که باز بغلشان می گرفتند و می‌زدند. بعدها که یک مقدار تغییراتی در این ساز به وجود آمد آن را روی پا می‌گذاشتند و اجرا می‌کردند. عکس میر قانونی هم که الآن در چهل ستون اصفهان هست و من عکس آن را هم گرفتم به این صورت است. این را حالا در کتاب تاریخچه که ان‌شاءالله منتشر می شود حتماً ملاحظه می‌کنید ان‌شاءالله، اگر عمری باقی مانده باشد و این کتاب چاپ بشود. نقاشی‌هایی که تصویرش در آنجا هست نشان می دهد که قانون بوده ولی نه قانونی به شکل امروزی.

سمت چپ این ساز، یک مقدار حالت انحنا دارد یعنی صاف نیست و یک انحنای کوچک دارد ولی به همین صورت است و روی پا گذاشتند و میر قانونی در حال نوازندگی است. بعد روش نوازندگی که بعد از زمان رحیم قانونی به بصره و بغداد و شام رفته و بعد دوباره قانون برگشت به ایران؛ منتهی قانونی که برگشته به ایران و در حال حاضر به این سبک اجرا می‌شود با دوره های قدیم بسیار متفاوت است.