یادداشتی بر آلبوم «حُزّان»

دولتِ این غم

رسوبِ شنیده‌های پرشمار ما از آثار یک قرن موسیقی دستگاهی، همواره در حال هجوم آوردن به شنود ما هستند و کنار زدن این انباشت، لاجرم رخدادهای تازه‌ای می‌طلبد. در کنار چنین چالشی، انتخاب دشتیِ کم‌دامنه برای یک آلبوم، با کنش‌های مدال اندک و اتوس غالب‌اش، اندوه، خود خطرکردن است و مجاب‌کردن گوش‌ها در چنین فضای محدودی دشوارتر. آنچه که حُزان را در بیشتر بخش‌های آن پیروز این نبرد خودخواسته می‌کند، علاوه بر کار نی‌نواز و خواننده، سرزندگی اجرا و تزریق رخداد به موسیقی، چه در روند کلی و چه در درون هر بخش است.

چنین نوبتی اگر به تمامی در محیط دشتی سیر می‌کرد این میزان آواز را برنمی‌تافت و در حقیقت رفت و آمد خاکستری به همایون، در کنار تلاش برای عادت‌شکنی‌ در قطعات و آوازها، همراه‌شدن با این نوبت دستگاهی مفصل را امکانپذیر کرده‌است.

چهارمضراب سه‌تار یک نمونه از توجه به گریز از لختی و تکرار است. آنجا که گلیساندوها -که بالذات در یک چهارمضراب شش‌شانزدهِ سنتی غریب می‌نمایند- دستمایه‌ی تغییر وزن شده و در ادامه با تک‌ریزهایی (که واریته‌‌ای از یک تکنیک تاری هستند) همراه می‌شود. حتی نوع حضور بال کبوترها را نیز می‌توان نمود دیگری از ایده‌های نامألوف دانست.

نی، با رنگ‌های صوتی متفاوت (نه لزوماً در همه جا گرفته و نه در همه جا روشن و با ترکیبی از این طیف)، با جمله‌بندی‌های شخصی، افت و خیز و تنوع در بیان موسیقایی (گاه استکاتویی و بریده بریده، گاه لرزان، …) اجرای سهل و ممتنعی را ارائه داده است.

همچنین خواننده، پخته‌تر از کارهای گذشته، در پس‌زدن انباشت‌های شنیداری ایفای نقش می‌کند. برای نمونه در شروع مد مادر، درحالیکه گوش به عادت همیشه، انتظار خیز به شاهد را دارد، آواز فرود می‌آید و تلوتلوخوران گاه حتی به صورت لحظه‌ای، به بیات‌ترک تنه می‌زند و شنونده را برای لحظاتی در عطش شاهد نگه می‌دارد.

حُزان تردیدی را پیش رو می‌گذارد تا دست کم در امروزِ موسیقی ایران، در پاسخ به یک پرسش مهم، به آسانی پاسخ مثبت نداد: «آیا ظرفیت‌های موسیقی دستگاهی پایان یافته‌است؟»

پانوشت‌

– پسندیده بود که نام شاعران اشعار آلبوم، در دفترچه ذکر می‌شد.

– اتوس (ethos): توانایی موسیقی در اثرگذاری بر احساسات، عواطف، رفتار و اخلاقیات؛ حس و عاطفه‌ی کلی که از هر مجموعه از فواصلِ یک مد ناشی می‌شود.

نویز

***

گفتگوی هارمونیک

حُزّان” آلبومی با آهنگسازی امیر شریفی است. موسسه فرهنگی هنری ماهور در شهریور ۱۳۹۶ این آلبوم را منتشر کرده است. مجریان این اثر عبارتند از: امیر شریفی (سه‌تار و رباب)، مهدی امامی (آواز)، احمد مستنبط (تمبک)، هوشمند عبادی (نی)، بهناز بهنام نیا (عود)، المیرا مردانه (کمانچه و کمانچه آلتو)، مرجان مهربان (قانون).